3.2- rasm. Ko‘rish funksiyasi: 1-kunduz ko‘rish, 2-oqshom ko‘rish.
Har qanday yorug‘likni qabul qiluvchi optik qurilmalarning muhim
harakteristikasi kuchsiz yorug‘lik oqimini sezish qobiliyatidir. Inson ko‘zi
xuddi shunday kuchsiz yorug‘lik oqimini sezishdek g‘aroyib xususiyatga
egadir.
Ko‘z sezgirligi turli kishilarda turlicha bo‘ladi, shuning uchun o‘rtacha
sezgirlikni tekshirishga to‘g‘ri keladi. «O‘rtacha» sezgirlik ko‘zida
nuqsoni
bo‘lmagan ko‘p kishilarni tekshirish natijasida topiladi. Turli uzunlikdagi
yorug‘lik to‘lqinlariga nisbatan o‘rtacha sezgirlikni xarakterlovchi bunday
kattalik ko‘rish funksiyasi deb ataladi. Ko‘rish funksiyasini
grafik ravishda
tasvirlash qiyin, chunki subektiv nuqtai nazardan turli tusdagi nurlarning,
masalan, qizil va yashil tusdagi nurlarning xuddi bir xil ravshanligini
(yorqinligini) aniqlash mushkul.
Agar
1
va
2
uzunlikdagi ikkala to‘lqin oqimlariga nisbatan ko‘z
sezgirligi bir xil bo‘lsa edi,
bo‘lganda, ya’ni
quvvatlar teng
bo‘lganlarida har ikki maydoncha yorqinligi bir xil bo‘lib ko‘rinar edi.
Haqiqatda esa subektiv yorqinlikning teng bo‘lishi uchun ikkala oqimning
2
1
dE
dE
va
quvvatlarini turlicha qilib olishga to‘g‘ri keladi: ko‘z qaysi
uzunlikdagi to‘lqinni kuchliroq sezadigan bo‘lsa, o‘sha to‘lqin oqimini kamroq
quvvatli qilib olish kifoY.
Shuning uchun ko‘zni Ф(
) ko‘rish funksiyasi vositasida xarakterlab,
1
va
2
bir-biriga yaqin ikki to‘lqin uzunliklariga oid Ф(
) ko‘rish
funksiyasining son qiymatlari bir xil yorqinlik hissini o‘yg‘otuvchi
va
quvvatlarga teskari proporsional, ya’ni
(3.1)
deb faraz etamiz.
Spektr sohaning bir bo‘lagidan ikkinchi (qo‘shni) bo‘lagiga ketma-ket
muntazam o‘tish yo‘li bilan ko‘rinuvchi butun spektr sohasi miqyosidagi Ф(
)
ko‘rish funksiyasining qiymatlarini aniqlab olish mumkin. Inson ko‘zi to‘lqin
uzunligi 0,555 mk bo‘lgan yashil nurlarni eng yaxshi sezadi. Ko‘rish
funksiyasining bu to‘lqin uzunligiga mos qiymati 1 ga teng deb qabul qilingan.
Bu holda, boshqa hamma to‘lqin uzunliklari uchun
ko‘rinuvchi spektr
sohasidan tashqarida
ning to‘lqin uzunliklariga bog‘liqligi grafigi 3.2- rasmda (1 tutash
egri chiziq) keltirilgan.
Ko‘rish funksiyasi bilan tanishgach, biz endi yorug‘likni ko‘rish sezgisi
uyg‘otish darajasini hisobga olgan holda xarakterlovchi yangi fizik kattalikni
kirita olamiz. Bunday kattalik yorug‘lik oqimi deyiladi.
Nur energiyasining Ф oqimi. Nuqtaviy
L manbadan kelayotgan nur
energiyasi yo‘liga kichik yuza joylashtirib shu yuza orqali vaqt ichida
o‘tgan Q energiya miqdorini o‘lchaylik (3.3- rasm).
Bu maqsadda yuzani unga to‘shayotgan butun energiyani yutadigan
modda (qora kuya) bilan qoplash va temperatura o‘zgarishiga qarab, yutilgan
1
Do'stlaringiz bilan baham: