Namangan davlat universiteti "iqtisodiyot" kafedrasi

 
3. Investitsiya loyihalarini baholaShning sodda uslublari 
Endi investitsiya loyihalarini baholaShning sodda(statik) usullarini ko‘rib chiqamiz. 
Bu uslublar diskontlaSh konsepsiyasi paydo bo‘lmasdan oldin ham keng qo‘llanilgan 
bo‘lib, ular yordamida, asosan pul kirimlari va chiqimlarini taqqoslaSh orqali 
loyihalarning maqsadga muvofiqligi aniqlanadi.
Investitsiyalarning qoplaniSh davri PP (ingl. Paybak period), bu Shunday davrki, 
bunda dastlabki qilingan investitsiyalar miqdori tiklanadi. 
PP

I
0 

 CF*
t
 
Bunda: I
0
-dastlabki investitsiya miqdori; 
CF*
t
- loyihani amalga oShiriSh natijasida bir yilda tuShadigan mablag‘. Bu formula 
har yillik pul tuShumlari bir-biriga teng bo‘lgandagina qo‘l keladi. 
Ko‘rsatkichning nomidan xulosa qiliSh mumkinki, u buxgalteriya hisoboti bo‘yicha 
firma daromadi o‘rtacha miqdorini investitsiyalarning o‘rtacha miqdoriga nisbatini 
ifodalaydi.
Bu ko‘rsatkich quyidagi formula yordamida aniqlanadi(20-formula): 
ROI 

EBIT( 1- T) [ ( C .y.b.-C.y.o):2] 
Bu erda: EBIT( ingl.earnings before interest and tax) - firmaning foiz va soliqlar 
to‘lovlarini amalga oShirgunga qadar ( yoki soliq to‘lovlaridan keyingi, lekin foiz 
to‘lovlarigacha) bo‘lgan foydasi miqdori; 
T - soliq stavkasi ( koeffitsientda beriladi); 
C.y.b., C.y.o. - aktivlarning yil boShidagi va yil oxiridagi qiymati. Bu ikkala miqdor 
o‘rtasidagi farq investitsiya xarajatlari hajmini ko‘rsatadi. 
6-mazzu. RaqobatlaShuvchi investitsiya loyihalarini baholaSh 
1. RaqobatlaShuvchi investitsiyalar haqida tuShuncha 
Investitsiyalar maqbulligini asoslaShda qo‘llaniladigan ko‘rsatkichlar bizni 
ziddiyatli xulosalarga olib keladi.Barcha mezonlarga ko‘ra investitsiyalarning yuqori 
daromadli bo‘liShi kamdan-kam uchraydigan holdir. Buning ustiga bitta investitsiya 
loyihasning o‘zi bir ko‘rsatkich (masalan -IRR) bo‘yicha o‘zaro farq qiluvchi bir necha 
miqdorlarga ega bo‘liShi mumkin. SHu sabab bu mavzuda tahliliy ma’lumotlar ziddiyatli 
bo‘lgan holatlarda (ayniqsa raqobatlaShuvchi investitsiyalar Sharoitida) qanday qilib 
investitsion qarorlar qabul qiliSh to‘risida fikr yuritamiz.
Investitsiya Loyihalari o‘rtasida raqobat ikki sababga ko‘ra yuzaga keladi: 
Birinchidan, noiqtisodiy harakterdagi sabablarga ko‘ra ikki loyiha bir-birini inkor 
etadi.
Ikkinchidan, byudjetning cheklanganligi sababli ham investitsiyalar o‘zaro 
raqobatlaShuvchi bo‘liShi mumkin.