Namangan davlat universiteti ikromjon kuzikulov qo'qon xonligi

Olimbek o'tirgan (1798-1810)  (ba'zi ma'lumotlarda  Olimbekning 

taxtga  chiqqan  vaqtini  1800  yil  deb  ko'rsatilgan).  Olimbek 

hokimiyatni  egallagach,  taxtga  davogar  bo'lgan  shaxzodalar  va 

ulami  qo'llab-quwatlovchi  mansabdor  shaxslami  qatl  ettirdi.  U 

hokimiyatni  mustahkamlashning  yana  bir  yo'li  sifatida  qo'shin 

qudratini  oshirishga  e'tibor  berdi.  Olimbek  muntazam  qo'shin 

/   tuzish  va  uni  qurol-aslaha  bilan  ta'minlash  kabi  islohotlar 

o'tkazdi.  Tog'li  tojiklardan  gvardiya  tuzdi.  1808-yilda  Toshkent 

hokimi  Yunusxo'ja  katta  qo'shin  bilan  Qo'qonga  yurish

-  

1 7

-

---

boshlagan.  Olimbek  o'zi  tuzgan  muntazam  qo'shin  yordamida 

toshkentliklami  mag'lubiyatga  uchratgan.  Bu  g'alaba  bilan 

cheklanib  qolmay,  Toshkent,  Chimkent  va  Turkiston  yerlari 

bo'ysundirildi.  Sharqiy Turkistonga hujumlar uyushtirildi. Aynan, 

Olimbekning  davrida  Qo'qon  rasman  xonlik,  deb  e'lon  qilindi. 

Shunday  muvaffaqiyatlarga  qaramasdan,  Qo'qonda  unga  qarshi 

bir  necha  guruhlar  shakllandi.  Shu  muxolifatchilaming  harakati 

bilan xonga suiqasd uyushtirilib, o'ldirilgan.

Olimbekning  o'limidan  so'ng  1810-yili  taxtga  ukasi 

Umarxon  (1810-1822)  kelgan.  U  umrining  ko'p  qismini  qo'ldan 

ketgan hududlami  qayta birlashtirish bilan o'tkazdi.  Chimkent va 

Turkiston  bo'ysundirildi.  Toshkent  bekligini  tugatib,  O'ratepa, 

Samarqand  va  Jizzaxga  qo'shin  tortib  bordi.  Umarxon  taxtga 

o'tirganidan  keyin  akasi  Olimxon  davrida  chet  elga  qochib 

ketishga  majbur  bo'lgan  ayrim  shaxslar  Qo'qonga  qaytdilar. 

Umarxon  O'ratepa,  Xo'jand,  Toshkent  kabi  hududlarda  davlat 

yaxlitligini  saqlab  qolish  maqsadida  mahalliy  feodallarga  qarshi 

urush  olib  bordi. Mamlakat ichkarisida esa obodonchilik ishlarini 

olib  bordi.  Masalan,  poytaxtga  qaytgan Umarxon mamlakat poy- 

taxtini  obod  qilish  maqsadida  qurilishlar  boshlagan.  1818-yilda 

Umarxon  farmoni  bilan  poytaxt  shaharda  katta  Jome'  masjidi 

bunyod qilingan.  Bu qurilish din homiysi  sifatida uning mavqeini 

yanada  oshirgan.  Din peshvolariga homiylik  qilganligi  sababidan 

ham Umarxon “Amir-ul-Muslimin” unvonini olgan.

Umarxonning  vafotidan  so'ng  taxtga  uning  o'g'li  Muham­

mad  Alixon 

(Madalixon) 

(1822-1842) 

taxtga 

o'tirgan. 

Muhammad Alixon taxtga chiqqanida  o'n  besh yoshda  edi.  Yosh 

xonga  davlat  ishlarini  boshqarishda  qaynotasi  Yusuf mingboshi 

yordam  bergan.  Madalixon  otasi  va  bobolari  kabi  mamlakat 

sarhadlarini kengaytirish maqsadida  1834-yili  Qorategin,  KoTob, 

Darvoz  yerlarga  yurishlar  qilgan.  1826-1831-yillarda  Sharqiy 

Turkistonda Xitoy imperatori hokimiyatiga qarshi kurashdi.  Qash- 

g'arda musulmonlami  xitoyliklar zulmidan  ozod etish uchun olib 

borgan bu urushlar tufayli Madalixonga din peshvolari tomonidan 

“g'ozi”  unvoni  berilgan.  Hukmronligining  so'nggi  yillariga  kelib 

Madalixon  hokimiyat  ishlaridan  ancha  uzoqlashib,  aysh-ishratga 

berilib ketgan edi. Davlatni boshqarishda katta tajribaga ega, xon-

-  

1 8

-

---

ning  yaqin  maslahatchisi,  mingboshi  Haqqulining  qatl  qilinishi, 

uning  hokimiyatiga  qarshi  bo'lgan  saroy  ayonlariga  juda  qo'l 

kelgan. Sarkardalar o'rtasidagi kelishmovchilik, markaziy hokimi- 

yatga  bo'lgan  ishonchsizlik  oqibatida  1842-yilda  Buxoro  amiri 

Nasrullo Qo'qonni bosib olishga muvaffaq bo'lgan.