Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги
454 
Ushbu‖ savollarga‖ javobni‖ o‘quvchilardan‖ to‘liq,‖ aniq‖ talab qilib olinadi. 
O‘quvchilar‖ notog‘ri‖ javob‖ bersa,g‘isht‖ olib‖ tashlanadi.‖ Baholash‖ ham‖ oson,‖ chunki‖
g‘ishtchalar‖ soniga‖ qarab‖ ham‖ bilsa‖ bo‘ladi. Ma‘lumki,‖ kichik‖ maktab‖ yoshdagi‖
bolalar‖ foliyatiga‖ o‘yin‖ asosiy‖ o‘rinni‖ egallaydi.‖ O‘quvchilarning‖ yosh psixologik 
hususiyatidan‖ kelib‖ chiqadigan‖ bo‘lsak,‖ u‖ dunyoni‖ va‖ o‘zligini‖ aniqlashda‖ ham‖
asosiy vosita hisoblanadi.‖ Mashg‘ulotlar‖ jarayonida‖ qo‘llaniladigan‖ ta‘limiy‖ o‘yinlar‖
orqali‖ mavzularni‖ o‘zlashtirish‖ jarayonini yengillashtirish‖ va‖ o‘yin‖ orqali‖ samarali‖
bilim‖ berish‖ maqsadida‖ yaratilgan‖ bo‘lib,‖ o‘quvchi‖ faolligini‖ oshirishda o‘ziga‖ xos‖
o‘ringa‖egadir.‖Ta‘lim‖jarayonida‖uyishtiriladigan‖didaktik‖o‘yinlar‖ham‖o‘quvchilar‖
tafakkurini rivojlantirishda asosiy vosita sanaladi. Unga dam olish yoki vaqt 
o‘tkazish vositasi‖ emas,‖ balki‖ ta‘lim‖ beruvchi‖ faoliyat‖ sifatida‖ qarash‖ lozimdir.‖
Quyidagi‖e‘tiboringizga‖didaktik‖o‘yinlarning‖ayrimlarini‖havola‖etaman. 
U‖kim?‖Bu‖nima?‖stol‖ustida‖bir‖qancha‖predmetlar‖terib‖qo‘yiladi.‖O‘qituvchi‖
shu predmetlardan birortasiga ta‘rif‖ beradi,‖ o‘quvchilar‖ ta‘lim‖ asosida‖ gap‖ nima‖
haqida‖ borayotganligini‖ topadilar.‖ Bu‖ o‘yinning‖ afzallik‖ tomoni‖ shundaki,‖ uning‖
dars‖davomida‖o‘quvchilar‖diqqatini‖jamlash‖qo‘llariga‖dam‖berish‖maqsadida‖yoki‖
yangi tovushlar bilan tanishtirish yangi mavzuni bayon qilish jarayonida foydalanish 
mumkin.‖ Bu‖ o‘yin‖ o‘quvchilarda‖ ziyraklik,‖ sinchkovlik‖ va‖ nutqiy‖ qobiliyat‖ va‖
mustaqil fikrlash qobilyatini shakllantirish imkonini beradi. 
Masalan, 3-sinf – O‘qish‖ kitobi‖‖ darsligidagi‖ Hamidulla‖ Yoqubov‖ – O‘jar‖
toshbaqa‖‖ hikoyasini‖ dam‖ olish daqiqasida‖ stol‖ ustida‖ o‘quvchilar‖ uchun‖ tanish‖
bo‘lgan‖ uy‖ va‖yovvoyi‖ hayvonlarni‖ qo‘yib,‖ hayvonlar‖ to‘g‘risida ozgina‖ ta‘rif‖ berib,‖
qaysi‖hayvonni‖aytayotganimni‖topishlarini‖so‘rayman.‖So‘ngra‖o‘quvchilardan‖ham‖
qo‘shimcha‖ tarif‖ aytishini‖ so‘rayman‖ bu‖ o‘yin‖ orqali‖ o‘quvchilarni‖ hayvonlar‖
haqidagi‖tushunchasi‖kengayadi‖nutq‖boyligi‖oshishini‖ta‘minlayman. 
Bo‘lishi‖ mumkin‖ emas‖ o‘yini‖ davomida‖ o‘qituvchi‖ matinni‖ o‘qiydi.‖
O‘quvchilar‖ bo‘lishi‖ mumkin‖ bo‘lmaganvoqealar‖ ifodalangan‖ jumla yoki gapni 
topishlari lozim. Hazil-mutoyiba‖ bilan‖ o‘tadigan‖ bu‖ o‘yin‖ boladan‖ ziyraklik‖
sinchkovlik va kuzatuvchanlikni talab qilish bilan birga, hikoya tinglash 
ko‘nikmasini‖ shakllantirishga‖ ham‖ yordam‖ beradi:‖ O‘yin‖ bir‖ necha‖ marta‖
o‘tkazilgandan‖ so‘ng‖ o‘quvchilar‖ o‘zlari‖ mustaqil‖ hikoyalar‖ tuza‖ boshlaydilar.‖
Buning‖ natijasida‖ o‘quvchilarning‖ lug‘at‖ boyligi‖ kengayadi.‖ Bu‖ o‘yin‖ Abdulla‖
Avloniyning,,Yaxshilik‖yerda‖qolmashikoyasini‖o‘tayotganda‖darsni‖mustahkamlash‖
qismida foydalanamiz. 
1-variant. Ari suvda suzib‖ ketayotgan‖ uni‖ uchib‖ ketayotgan‖ mushik‖ ko‘rib‖
qoldi.‖Bola‖fikrlay‖boshladi,‖ya‘ni‖ari‖suvda‖suza‖olmaydi‖chunki‖qanotlari‖uchishga‖
moslangan.‖Mushikni‖esa‖qanotlari‖yo‘q,‖uning‖ko‘zi,‖qulog‘i‖qo‘l-oyig‘i,‖dumi,‖boshi‖
bor, ammo u yuradi. 
2-variant. Tuzoq‖qo‘ygan‖bolaning‖qulog‘ini‖kaptar‖tishlab‖oldi.‖Buning‖uchun‖
baliq‖undan‖rozi‖bo‘lib‖yana yo‘lini‖davom‖ettirdi.‖Bolalar‖javob‖berishdan‖oldin‖o‘z‖
bilimlariga‖ tayanib‖ fikrlaydilar‖ kaptarning‖ tishi‖ yo‘q‖ u‖ cho‘qiy‖ oladi,‖ qanoti‖ oyog‘i‖
yana bir necha azolari‖ bor.‖ Baliq‖ esa‖ faqat‖ suv‖ bilangina‖ tirik‖ u‖ quruqlikka‖ o‘rgana‖

---