Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

Tarix fanini o'quvchilarga o`qitishda ko`rgazmalilik metodining o'rni ham 
beqiyosdir. Bu fanini o`qitishda ko`rgazmali qurollarning ta`limiy va tarbiyaviy 
ahamiyati kattadir. Avvalo, ko`rgazmali qurollar o`quvchilarning bilim olishida 
muhim manba hisoblanadi. Ko`rsatmalilik - deganda, avvalo o`qitish va 
o`rganishning ko`rgazmali usuli, o`qituvchi bayonining ko`rgazmali bo`lishi, uning 
o`quvchilardagi tayyor obrazlarga suyana bilishi, o`quv materialini bayon qilish 
vaqtida ko`rgazmali qurollardan foydalanishning va ko`rgazmali qurollar vositasida 
o`quvchilarning bilish faoliyatini faolashtirish hamda ularning o`rganilayotgan 
tarixiy faktlarini voqea va hodisalarni aynan o`zini yoki ularning tasvirlarini ko`rish 
yordamida o`rganishlari tushuniladi. 
O`qituvchining bayoni har qancha to`liq bo`lganda ham o`quvchilarning 
voqealar to`g`risidagi tasavvurlari to`la bo`lmaydi. Masalan, 6- sinf‖ o’quvchlari‖ 
Mil.avv.490-yil Marafon jangida fors harbiy flotining Egey dengizni kesib o'tgan 
kemalarini hamda, Mil.avv.480-yil Salamin jangidagi yunonlarning "triyera"larini 
tasviri yoki modellarini ko`rmay turib u kemalarni, o`sha vaqtdagi dengiz jangi 
manzarasini ham to`la, aniq va chuqur tasavvur qilib bo`lmaydi. 

---

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги
378 
Mavzuga oid tasvirlar, video lavxalar tarixiy fakt va hodisalarning ma`nosini 
osonroq tushunib olishlariga yordam beradi. Shu tariqa ko`rgazmalilikning 
ahamiyati tarixiy faktlarni, hodisalarni ko`rish organlari ishtirokida mushohada etish 
va ular haqida aniq tasavvur hosil qilish bilan chegaralanmaydi. Murakkab tarixiy 
hodisalarni, tushunmaganlarini tushunib olishini ham osonlashtiradi, tarixni to`g`ri 
real tushunishga yordam beradi. 
Shunday qilib ko`rgazmalilik metodi - o`qituvchi bayonining aniq, obrazli
bo`lishiga yordam beradi. O`quvchilarning mavzularni o`rganishga qiziqishni 
oshiradi va ularning bilish faoliyatini faollashtiradi, o`qituvchining bayonini va 
uning darsda qo`llagan boshqa usullari o`quvchilarning tushunib olishini 
osonlashtiradi, o`quvchilarning fikrlash qobiliyatini oshiradi. 
Har bir o'qituvchi tarix darslarini o'tish davomida ko`rgazmalilikka e'tibor 
berish bilan birgalikda innovatsion metodlardan ham o'z o'rida foydalanib, 
o'quvchilarni bilimlarini‖tеkshirishmiz mumkin. Masalan:
1.‚Мuammli‖vaziyat‛ metodi – ta’lim‖‖oluvchning‖‖muammoli‖‖vaziyatlarning‖
sabab‖ va‖ ‖ oqibatlarini‖ ‖ tahlil‖ ‖ qilish‖ ‖ hamda‖ ularning‖ ‖ yechimini‖ topish‖ bo’yicha‖‖
ko’nikmalarini‖shakllantirishga‖‖qaratilgan‖‖metoddir. 
2.‖ ‘‘Tushunchalar‖ taxlili’’‖ metodi‖ - bunda bir nechta tushunchalar beriladi, 
ularni‖‖to’g’ri‖‖yoki‖‖noto’g’ri‖ekanligini‖‖og’zaki‖‖nutq‖‖orqali‖‖isbotlaniladi. 
3.‚Кlaster‛‖ ‖ metodi‖ - tа’lim‖ oluvchlarda‖ berilgan‖ mavzu‖ xususida‖ erkin‖
fikrlash vа turli javoblar o'rtasida bog'liklik o'rnatish va guruhlash imkoniyatini 
yaratuvchi metoddir. 
Bulardan tashqari yana ko'plab nnovatsion metodlardan foydalanish mumkin. 
Xullas, zamonaviy ta'limning vazifalari bilimlar dunyosini ijodiy zabt etish 
vositasi faqat bilimini ma'lum qilishgina emas, balki o'zgartirish hamdir. Endigi 
vazifa mana shu bunyodkor tizimni mustahkamlash, uning zaiflashishiga yo'l 
qo'ymaslik. Shundagina oliy maqsadimizga erishamiz - buyuk xalq bo'lamiz, buyuk 
davlat barpo etib, o'zligimizni yana bir karra namoyon etamiz.