Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги
377 
xujjatlar, vaqtli matbuotdan keng foydalanadi. Ularning mazmunini bayon qiladi, 
izohlaydi, tahlil qiladi va xulosalar chiqaradi. 
Jonli so`z ma`lum didaktik talablarga javob berishi kerak. O`qituvchining dars 
davomidagi jarangli nutqi, o`quvchilar bilan savol - javobi, yakunlovchi nutqi, uyga 
vazifalar mazmuni, vazifani bajarish yo`llarini izohlash va tushuntirishda, 
o`qituvchining jonli so`zi o`quvchilarni boshqarish, rahbarlik qilishida, tarbiyaviy 
ahamiyatga ham ega bo'lishda jonli so`zning o'rni beqiyosdir. O`qituvchining 
jozibador nutqi o`quvchilarni faollashtiradi, ijtimoiy ishlarga faol qatnashishga 
chorlaydi, ularga zavq-shavq, ilhom beradi, o`z xulq-atvori va jamiyatdagi o`rnini 
topishga ko`maklashadi. 
O`quvchilar o`qituvchi bayonini o`zlashtirishda ba`zan qiynaladilar. Ular 
matnlarni xohlagan paytlarida kayta o`qishlari mumkin, lekin o'qituvchi bayonini 
kayta eshttirmaydi, shuning uchun o`quvchilarni o`zlashtirishida o`qituvchining 
nazorati va rahbarligi kata ahamiyatga ega. 
Bayon qilinayotgan ma'lumotlarni o`quvchining yozib olishiga e'tibor berishi 
lozim. Bayonda o`qituvchining uslubi, intontsiya va urg`uning kuchi, to'xtalish va 
jumlalarning ixcham, mantiqqa to`g`ri ifoda etilishi, nutqning ravon boy obrazli va 
ta`sirchan bo`lishi, xikmatli so`zlar, asarlardan namunalar keltirishda o'z o`rnini 
bilishi juda muhimdir, buning uchun ko`p o`qish, mashq kilish tinimsiz mehnat 
zarur. 
O`qituvchi bayonining muhim ikki shakli mavjud, bular tarixiy 
ma'lumotlarni bayon qilish ya'ni (monolog) va tarixiy ma'lumotlarni o`quvchilar 
bilan muhokama qilish ya'ni (dialog). Monolog qisqacha bayon, hikoya, ta`riflash, 
ma'lumot berish, tushuntirish, muhokama, ma`ruzasi kabi bo`ladi. Dialog esa ochiq 
yoki yopiq shakllarda bo`ladi, unda bir yoki bir necha o'quvchi ishtirok etishi
mumkin. Bu har ikkisi ham o'qituvchi va o'quvchilarni faollikka chorlaydi.