Адабиётлар

12-маъруза. Калитларни акслантириш (жойлаштириш) 
 
Режа 
1. Калитларни акслантириш. 
2. Акслантириш функциясини танлаш.
3. Зиддиятни ҳал қилиш алгоритмлари 
Калитли 
сўзлар: 
хешлаштириш, 
хеш 
функция, 
калитларни 
акслантириш, зиддият, зиддиятни ҳал қилиш. 
Жойлаштириш усули (хешлаштириш) маълумотлар тузилмасида 
элемент жойлашган ўринни тез аниқлашга йўналтирилган усулдир. 
Жойлаштириш усулида маълумотлар оддий массив сифатида ифодаланган 
бўлади. Ушбу усулда маълумотлар калитлари Н акслантириш ѐрдамида
массив индексларига акслантирилади. Шу сабабли мазкур акслантириш 
«калитларни акслантириш» деб номланади.
Элементни жадвалга қўшишдан олдин унинг адреси хеш-функция 
орқали аниқланади: A = h(K), бу ерда K – калит, А – жадвалдаги элемент 
адреси бўлиб, 0 А N-1, шарт ўринли бўлади. 
Ушбу усулдан кўпинча дарахтларда ҳамда уни тадбиқ этиш 
мувоффақият келтирувчи масалаларда фойдаланилади. 
Калитларни акслантириш билан боғлиқ бўлган асосий муаммо бу 
калитларни қабул қилиши мумкин бўлган қийматлар тўпламини хотира 
адреси (массив индекслари) қабул қилиши мумкин бўлган тўпламдан анча 
кенглигидир. Қуйидагича мисол кўриб чиқайлик. Фараз қилайлик, 1000 та 
одам бор. Ҳар бир одамни аниқлаш (идентификация қилиш) учун калит 
сифатида исмларини қарайлик. Фараз қилайлик ҳар бир исм 16 тагача 
ҳарфдан ташкил топган бўлсин. У ҳолда биз бўлиши мумкин бўлган калит 
қийматлари тўпламини (бу ерда бўлиши мумкин бўлган калитлар тўплами 
26
16
та элментдан иборат бўлади, агар алифбо 26 та харфдан иборат бўлса), 
10
3
та индексли массивга акслантириш лозим бўлади. Юқоридаги мисолдан 
кўриниб турибдики, Н функция ичига акслантирувчи акслантириш бўлади, 
яъни «кўпгина қиймат бир қийматга акслантирилади». Агар бирор бир калит 
берилган бўлса, у ҳолда қидирув амалининг биринчи қадами - калит билан 
боғланган индексни ҳисоблаш, яъни h = H(k), иккинчи ва асосийси – 
текшириш бўлиб ҳисобланади, яъни бунда ҳақиқатдан ҳам h функция Т 
массивда (жадвалда) k калитли элементни идентификация қилаѐтгани 
текширилади.