O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta

                              
8.5. Sug‘urta shartnomasi va tashish 
 
Yuklarni  transport  sug‘urtalash  shartnomasiga  ko‘ra  sug‘urtachi  tashkilot 
foydasiga shartnoma tuzilgan yuk egasiga, shartnomada kelishilgan shartlar asosidagi 
holatlarda   zarar uchun to‘lov to‘laydi. 
Shartnoma  sug‘urtachining  yozma  arizasi  asosida  tuziladi.  Arizada  quyidagilar 
ko‘rsatilishi  zarur:  Yuk  to‘g‘risidagi  ma’lumot,  transport  turi,  tashish  yo‘li,  yukni 
jo‘natish  vaqti,  tashish  hujjatlari,  yukni  sug‘urta  summasi,  sug‘urta  qilish  shartlari, 
sug‘urtachi tashkilotning  imzoli  hujjati. 
Sug‘urta polisini bergach va  sug‘urta mukofoti to‘langan vaqtdan boshlab   ish 
yuritiladi.  To‘liq  akkreditivda  ko‘rsatilgan  sug‘urta  shartlariga  to‘liq  mos  keluvchi 
shartlarda yozilgan bo‘lishi kerak. 
Xalqaro  yo‘llardagi  yuklarni  transport  sug‘urta  qilish  qoidalariga  ko‘ra 
sug‘urtaning uch xil turi mavjud: 
1.  barcha  tavakkallar  uchun  javobgarlik  bilan.      Sug‘urtaning  bu  sharti  -  eng 
to‘lig‘idir.  Maxsus  kelishilgan  hollardan  tashqari,  har  qanday  sababga  ko‘ra  yukni 
shikastlanishini yoki butunlay yo‘qolishidan kelgan barcha zarar to‘lanadi. 
2.  Qisman  avariya  uchun  javobgarlik  bilan.Bu  shartga  ko‘ra  sug‘urtachi 
belgilangan sabablarga ko‘ra kelgan zararni to‘laydi.( Asosan: olov, yashin va boshqa 
tabiiy ofatlar transport vositalari xalokati, ko‘priklar qulashi oqibatida yukni bir qismi 
yoki  hammasini  nobud  bo‘lishi  uchun,  yukni  ortish,  joylash  va  tushirish  vaqtidagi 
baxtsiz xodisalar). 
3.Xalokat  hollaridan  tashqari  shikastlar  uchun  javobgarliksiz.Bu  shartga  ko‘ra 
transport  vositalari  xalokati  natijasidagi  yukni  butunlay  yoki  qisman  nobud  bo‘lgan 
zarar qoplanadi. 
Sug‘urta  to‘lovini  talab  qilinganda  sug‘urtachi  sug‘urta  qilingan  yukdagi 
manfaatini,  sug‘urta  holati  borligini,  o‘zining  zarar  bo‘yicha  da’vosini  hujjatlar 
asosida isbot qilishi zarur. 
Da’vo qila turib sug‘urtachi sug‘urta kompaniyasiga quyidagi da’vo hujjatlarini 
yig‘indisini taqdim etadi: 
- sug‘urta polisining asl nusxasi; 
- konosament, charter ; 
- invoys (hisob-faktura); 
-  sug‘urta  holatini  ko‘rsatuvchi  hujjatlar  -  avariya  sertifikati,  xabar  akti, 
ekspertiza  akti,  dengiz  protesti,  kema  jurnalidan  sug‘urta  holatining  sababi 
ko‘rsatilgan ko‘chirmasi; 
- zararning ekspertiza hujjatlari bilan asoslangan hisobi. 
Sug‘urtachi  da’vo  berish  va  ilova  qilinadigan  hujjatlar  berish  muddatiga  qattiq 
rioya  qilishi  zarur.  Yuk  yo‘qolgan  holda  sug‘urta  polisi  yukni  transport  vositasidan 

---

117 
 
tushirilganidan  keyin  3  kun  ichida  tashuvchiga  berilishi  shart.  Yukni  avariya 
komissari  tomonidan  tekshirish  va  tushirilgan  vaqtdan  10  kun  ichida  olib  borilishi 
kerak. 
Tashqi savdo operatsiyalarini olib borisda da’vo qilish muddatlari quyidagicha: 
eksport  tashuvlarida  sug‘urta  holati  aniqlangan  vaqtdan  boshlab  -  1  yil,  import 
tashuvlariga ega - 6 oy. 
Transport shartnomasi bo‘yicha barcha baxslar arbitraj sudlarida xal qilinadi.