O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta

Valyuta  tavakkalini  sug‘urta  qilish  zaruriyati.  Valyuta  tavakkalini  sug‘urta 
qilishda  ikkita  strategiya  mavjud  bular:  spekulyatsiya  va  qo‘ldan  chiqarilgan  foyda 
tavakkali. 
Valyuta  tavakkalini  sug‘urta  qilish  deganda  xalqaro  iqtisodiy  operatsiya 
natijalarini  valyuta  kurslari  o‘zgarishiga  bog‘liq  yo‘qotishga  qaratilgan  qarorlar, 
tadbirlar tushuniladi. 
Valyuta  tavakkalini  sug‘urtalashning  maqsadi  xalqaro  iqtisodiy  bitimlar 
natijalarini    imzolash  paytida  qayd  qilish  yoki  hech  bo‘lmaganda  bu  natijalar 
o‘zgarishi imkoniyatlarini cheklashdir. 
Ba’zi  firmalar  valyuta  beqarorligi  zamonaviy  xalqaro  savdoning  bir  qismi 
sifatida  qarab  hech  qachon  valyuta  tavakkalini  sug‘urta  qilmaydilar,  shunday  qilib 
valyuta  tavakkali  rejasidagi  ishonchsizlik  ular  tomonidan  oddiy  tavakkal  deb 
hisoblaydilar.Korxonalarning  ikkinchi  kategoriyasi  esa  valyuta  kursi  istiqbolidan 
qat’iy nazar barchasini  qoplaydi. 
Qo‘ldan ketgan foyda tavakkalining mavjudligi, hamda boshqa ikki strategiyalar 
- ishonchlilik va kursni tutib turishlar qulay-imkoniyatlarni birlashtirishga intilishadi. 
Ko‘pchilik  banklarni  ochiq  valyuta  mavqelarini  tashqi  savdo  operatsiyalarining 
manfaatdorligini oshirish maqsadida qo‘llab- quvvatlab, valyuta tavakkalini yuz foiz 
sug‘urtalashdan  bosh  tortmoqdalar.  Ochiq  valyuta  mavqei  bo‘yicha  valyuta 
tavakkalini bilgan holda bosh tortishi valyuta spekulyatsiyasi deyiladi. 

---

115 
 
Qo‘ldan ketgan foyda tavakkali iqtisodiy operatsiyalar qatnaschilarining bitimlar 
bo‘yicha  yaxshi  natijalar  olish  imkoniyati  bo‘lgan  holda  yomon  natijaga 
“afsuslanganligini” ifoda etadi. 
Muvaffaqiyatsiz  valyuta  spekulyatsiyasiga  misol  sifatida  “Xershtadt”  nemis 
bankining  1984-  yildagi  xonavayron  bo‘lishi  Yaponiyaning  1987-  yildagi  “Dayiti 
Konge”  (36,5  mln.  dollorga)  va  1985-  yildagi  “Fudzi”  banklarining  zarari, 
1982-  yildagi  Shvettsariyadagi  “Benk  of  Svishtland”  bankining  to‘lovga 
qobiliyatsizligini ko‘rsatish mumkin. 
Bitim  qatnashchisining  valyuta  tavakkalini  sug‘urta  qilish  yoki  qilmaslik 
qarorining  to‘g‘riligi  valyuta  kurslarini  bitim  tuzish  va  to‘lovi  orasidagi  muddat 
ichida  kelajakni baholashga bog‘liqdir. 
Valyuta  kurslari  istiqbolini  belgilash  deganda  maxsus  ilmiy  tadqiqotlar 
yordamida kurslar o‘zgarishining kelajagi to‘g‘risida ma’lumotlar olish tushuniladi. 
Suzib yuruvchi valyuta kurslari tizimi kiritilishi bilan ularning o‘zgarishi doimiy 
miqyosini  oldindan aytib bo‘lmaydigan bo‘lib qoldi. 
Valyuta  mavqeining  kelajakda  diapazonli  o‘zgarishlari  aniqlalanadi,  minimum 
va  maksimum  ko‘rsatkichlari  esa  sug‘urta  bo‘yicha  tutilishlar  bilan  taqoslanishi 
mumkin bo‘lgan valyuta zararini hisoblab chiqarish uchun ishlatiladi. 
 
8.4.1-jadval