|
4.2-rasm. Marketing tadqiqotlari rejasi, dasturi va startegiyasi
orasidagi munosabat
Marketing tadqiqotlarini o‘tkazishda biznes subyektlari, shu
sohadagi ekspertlar xizmatiga murojaat qilishi, outsorsing natijasida
Kunlik
harakatlar
rejasi
Doimiy
harakatlar
rejasi
Oylik
harakatlar
rejasi
Belgilangan muddat
uchun harakatlar
dasturi
Tadqiqotlar
o’tkazish muddatli
loyihasi
Marketing startegiyasini ishlab chiqish, mavjud
bajarilgan reja va dasturlar asosida bozorni tadqiq
etish va bozorda faoliyat yuritish yo’llanmasi
49
kamchiliklarni aniqlashi va strategiyalarni yangilashi jahon amaliyoti
ko‘p kuzatiladigan jarayondir.
4.3. Tahliliy qarorlar qabul qilish va harakatlar rejasini belgilash
Tahlil o‘tkazish bu murakkab jarayon hisoblanadi, bunda
professional tadqiqotchilar, ekspertlar guruhi bilan amalga oshirish
talab qilinadi. Marketing fanining qiziqligi va muhimligi ham, uning
doimiy tadqiqotlar ustida, tahliliy tajribalar va ishlanmalar ustida
ishlashni taqozo etishidadir.
Xalqaro bozor sub’yekti bozorni tanlash, baholash va ranglarga
ajratishni amalga oshiradi. Bu marketing tadqiqotlarining barinchi
bosqichi bo‘lib, eksportchining vazifasi tanlashga, ya’ni potensial
bozorlar sonini har tomonlama va chuqur tahlil o‘tkazishga imkon
beruvchi optimal songa etkazishga borib taqaladi. Baholash
solishtirma tasniflash jadvallari yordamida amalga oshirilib, tanlangan
tavsifnomalar bo‘yicha tanlangan mamlakatlar bo‘yicha bozor talablari
darajasi va o‘ziga xosliklarini taqqoslash mumkin. Bunda ko‘rsatilgan
talablarni baholash uchun ball tizimidan foydalanish mumkin.
Saralash kutilayotgan eksport bozorlari soni kamaytirilgandan
so‘ng amalga oshiriladi. Ularni tijorat muvaffaqiyatiga (ustivorlik
qatorida) erishish imkoniyati darajasi bo‘yicha yoki ma’lum bir
ko‘rsatkichlarga (hajm, talab dinamikasi, import, mazkur bozorga kirib
borishning qiyinligi, raqobat darajasi va boshqalar) asosan
joylashtirish lozim.
Bozorlarni ranglarga ajratishda eng ahamiyatli ko‘rsatkichlar tovar
va muayyan eksportchiga bog‘liq bo‘ladi. Eksport bozorlarini to‘plash,
baholash va ranglarga ajratish tahliliy-baholash ishlarining keyingi
bosqichiga o‘tish imkonini beradi. U tanlangan tovar bozorlarining
asosiy ko‘rsatkichlarini chuqur o‘rganishga borib taqaladi. Bu qatorga
quyidagilarni kiritish mumkin: bozorni segmentlash, tovar va uning
bozor salohiyatining solishtirma tavsifnomalari, iste’molchilar turlari
va ularning hohish-istaklari, raqobatchilarning xususiyatlari va
bozorning firma tuzilmasi, tanlangan bozorda ishlash usul va shakllari.
Bozor sub’yektlarining asosiy qismi xorijiy bozorlarni ketma-
ketlikda, kaskad usulida egallab olish taktikasiga amal qiladi. Bunda
quyidagi sxemalarga rioya qilinadi:
50
eng qulay mamlakat yoki mintaqani tanlash;
ushbu bozorda bo‘lish usulini aniqlash;
bozorga moslashtirilgan tovar va xizmatlar, ularning narxi
bo‘yicha tijorat takliflarini aniqlash;
tijorat siyosati, sotuv siyosati, kommunikatsiyalarni aniqlash
va savdo xodimlarini tanlash.
Xalqaro
marketingda
umumiy
(jahon
tovar
bozori
konyunkturasining ahvoli, dunyodagi siyosiy vaziyat) va o‘ziga xos
(bojxona qoidalari, raqobat darajasi, talabning o‘ziga xosliklari,
qonunchilikning tovar tavsifnomasiga qo‘yuvchi talablari) xarakterga
ega bo‘lgan, eksportchining tashqi bozordagi muvaffaqiyatini belgilab
berishi mumkin bo‘lgan asosiy omillar yig‘indisini kompleks hisobga
olish zarur.
Jahon iqtisodiyoti globallashib borgan sari universal tovarlarga
talabni yaratish imkoniyatlari o‘sib boradi. Bu esa xalqaro bozorni
segmentlash zaruratini tug‘diradi. Undan maqsad turli mamlakatlar
yoki mintaqalarda milliy va madaniy farqlarga qaramay, tovarga
talablari bir xil bo‘lgan xaridorlar guruhini aniqlashdan iborat. Bu
segmentlar har bir mamlakatda juda ham kichik bo‘lsada, umuman
xalqaro firma uchun jalb qiluvchan imkoniyatlarni ifodalashi mumkin.
Tashqi bozorni ikki yo‘nalish bo‘yicha segmentlash mumkin:
makrodarajada – mamlakat yoki mintaqaning geografik
joylashuvi, iqlimi, davlat tuzilishi, aholining zichligi, yosh va jinsiy
tarkibi, ta’lim tizimi, madaniy qadriyatlar kabi ko‘rsatkichlardan
foydalaniladi;
mikrodarajada – daromadni taqsimlash, mulkiy holat, xaridorlik
odatlari kabi ko‘rsatkichlar qo‘llanadi.
Xalqaro bozorni mamlakatlar guruhlari bo‘yicha segmentlash.
Xalqaro segmentlashning birinchi va eng sodda varianti bu
iqtisodiy va madaniy jihatdan bir turdagi mamlakatlar guruhiga
yo‘nalganlikdir. Xalqaro segmentlashning ikkinchi varianti bu
xalqaro marketing tovar siyosatining tovarlarni tashqi bozor
talablariga maksimal darajada moslashtirishga yo‘naltirishdir. Bu
asosiy
mahsulotning
texnik
va
iste’mol
ko‘rsatkichlarini
modifikatsiyalash, mahsulotning tashqi ko‘rinishi talab darajasida
bo‘lishini ta’minlash hamda tovarlarga xizmat ko‘rsatish tizimini
taqdim etish zaruratini yuzaga keltiradi. Xalqaro bozor uchun
51
tovarlarni modifikatsiyalash zaruratini xaridorlarning hohish-istak va
ehtiyojlari, ularning to‘lov layoqati, ta’mirlash va xizmat ko‘rsatish
tashkilotlarining mavjudligi bilan asoslash mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
