Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши муҳандислик-иқтисодиѐт институти

 
4.6.Клаус қурилмасининг технологик схемаси 
Клаус жараѐнининг тўғри схемаси бўйича (4.1-расм) нордон 
газ 65 °Сдан юқори ҳарорат ва 0,12 МПа.гача босим билан тозалаш 
ва қуритиш қурилмасидан В01 ажратгичга кириб келади, у ерда 
тезликни пасайиши ва юқори қисмида ўрнатилган уринма тўр
ҳисобига ундан томчили намлик ажратилади. Ажратгичдаги 
суюқликнинг кўрсатгичи унинг ҳажмини 50% катта бўлмаган ҳолда 
ушлаб турилади. Нордон газ В01 ажратгичдан F01 реакция печига 
йўналтирилади. Нордон газнинг бир қисми алоҳида қувурузатмалар 
орқали F02, F03 печларга қиздириш учун берилади. F01 печдаги 
нордон газнинг форсунка
Нордон газнинг форсункаси F01 печда диаметри 12 ва 24 мм.ли 
иккита қувурдан ташкил топган, уларнинг бири бошқасидан кейин 
қурилган. Диаметри 24 мм. бўлган қувур доимий равишда 
фойдаланилади, 12 мм.ли қувур эса нордон газни кичик сарфларда 
қўйириш даврида ишлайди. Реакция зонасига оксидлаш учун кириб 
келадиган ҳаво ѐрдамчи печнинг F04 қиздириш камераси орқали 
ўтади. Реакция зонасига киришдан олдин ҳавони қиздириш ѐқиш 
ўчоғида қурилманинг пастки ыисмида юкламаларда нордон газни 
импульс ѐнишини бартараф қилишда қўлланилади. Печ F04 дан 
чиқадиган ҳавонинг ҳарорати 260 °С дан юқори кўрсатгичда ушлаб 
турилади. Қурилмани ишга туширишда тизимларни иситиш учун 
ҳамда регенерация даврида F01 печга ѐнилғи гази узатилади. Ёниш 
камерасида реакция маҳсулотлари F01 қозоннинг боғлам қувурлари 
ўтади, қозонхона сувида ортиқча иссиқликларни беради ва ундан 

---

143 
кейин Е01/В03 конденсатор – коагуляторга йўналтирилади. 
Қозонхонада иситилган сув термиксифон ҳисобига В02 буғни 
йиғувчи барабанга кўтарилади, у ердан ўртача босимда ажратилган 
буғ ўртача босимли буғ тармоқларига йўналтирилади. Барабанда 
В02 қозонхона сувининг кўрсатгичи 45-55 % ушлаб туради. 
Конденсатор – коагуляторнинг ички қурилмасининг схемаси 4.3 
–расм, з кўрсатилган. 
Технологик газлар F01 печдан 370°С гача ҳарорат билан Е01 
конденсаторнинг қувурлар боғламига совутиш учун йўналтирилади; 
Конденсацияланган олтингугурт В03 коагуляторда ажратилади ва 
гидравлик затвор орқали Т01 олтингугуртни сақлашнинг кунлик 
чуқурлигига оқади. 
Қувурлар оралиғидаги фазода сувнинг буғлари ҳисобига 
олинган паст босимли буғ 0,1-0,18 МПа босим билан паст босимли 
буғ заводнинг тармоғига йўналтирилади. Конденсатордаги сувнинг 
кўрсатгичи 40-60 % оралиғида ушлаб турилади. В03 коагулятордан 
реакцияланмаган маҳсулотлар 192°С ҳароратгача F02 ѐрдамчи печга 
аралаштириш камерасига йўналтирилади, у ерда олтингугуртнинг 
шудринг нуқтасидан 220°С дан юқори ҳароратгача қиздирилади.
Ростлагич пропорционал сарфни белгиланган нисбатгача ҳаво :
нордон газ 1,4+4,0 : 1 оралиғигача нордон газнинг сарфини 
ўзгартириш йўли орқали ушлаб турилади.