Тилини ривожлантириш департаменти ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Kalit so‘zlar
: kompyuter lingvistikasi, korpus, mualliflik korpusi, elektron kutubxona, semantik 
tahlil, hissiy tahlil, neyrokognitiv poetika, konkordans, parallel konkordans. 
Annotation
: This article discusses the specific role of the author's corpus in corpus linguistics and 
its importance in learning the comparison of languages through the author's work. Therefore,the 
attention is paid to the architecture of the author's corpus of Uzbek national literature. 
Keywords
: computer linguistics, corpus, author’s corpus, electronic library, semantic analysis, 
sentiment analysis, neurocognitive poetics, concordance, parallel concordance. 
Respublikamizda davlat tiliga eʼtibor milliy qadriyatlarni eʼzozlashning ustuvor yo‘nalishlaridan 
biri darajasiga ko‘tarildi. Milliy tilni asrab-avaylash, undan amaliy foydalanish ko‘nikma hamda 
malakalarini shakllantirish, shu bilan bir qatorda, o‘zbek tilining zamonaviy axborot-kommunikatsiya 
(almashuv) tizimida keng qo‘llanishini taʼminlash dolzarb vazifaga aylandi. Respublika Prezidenti 
tomonidan “Davlat tilining axborot va kommunikatsiya texnologiyalari, xususan, Internet jahon axborot 
tarmog‘ida munosib o‘rin egallashini taʼminlash, o‘zbek tilining kompyuter dasturlarini yaratish” 
muhimligi taʼkidlandi [PF-5850-son Farmoni//Xalq so‘zi, 2019: №218].
O‘zbek tilini dunyo tillari kabi kompyuter tushuna oladigan, modellashgan, formallashgan tilga 
aylantirish, o‘zbek milliy adabiyoti asarlarini raqamlashtirish va arxivlash, shuningdek, elektron 
kitoblarni yaratish hamda keng ommaga yoyish mutaxassislarimiz oldida turgan asosiy vazifalardan 
biridir. 
Korpus lingvistikasining taraqqiyot tamoyillarini, korpus yaratishning kompyuter usullari, 
matematik modellarini belgilash, parallel korpuslar, kompyuter lug‘atlarining maʼlumotlar bazasi 
sifatidagi ahamiyatini yoritish, tezaurus va konkordanslarning lingvistik taʼminotini izohlash, korpus 
turlarini tahlil qilish, milliy til taraqqiyotidagi o‘rnini ko‘rsatish, ijtimoiy sohalar rivojidagi, taʼlim 
jarayonidagi samaradorligini aniqlash muhim qiymatga ega bo‘lmoqda. 
“Korpus so‘z, so‘z birikmasi, grammatik shakllarni, so‘z ma’nosini muayyan qidiruv tizimi
orqali topishni anglatuvchi elektron ko‘rinishdagi matnlar jamlanmasidir” [http://ruscorpora.ru; 
http://ruscorpora.ru]. Mualliflik korpusi milliy til korpusi tarkibida muhim o‘rin egallaydi. Jahon 
tilshunosligida korpus lingvistikasi ancha yutuqlarga erishgan bo‘lsada, mualliflik korpusi tuzish 
tajribasi so‘nggi 5 yil mobaynida to‘liq shakllandi. [Hamrayeva Sh.M, 2018:79]. Xususan, 
Allison Parrish
 
Gutenberg she’riyati korpusi bo‘yicha she’riy matndagi qofiyadosh so‘zlarni, sifatlarni avtomatik 
ravishda 
qidirib 
topish 
va 
sonini 
chiqarish 
bo‘yicha 
tadqiqotlar 
olib 
borgan 
[https://github.com/aparrish/gutenberg-poetry-corpus]. Berlin universiteti olimlari M.Jacobs va Kinder 
badiiy asarlarda qo‘llangan metafora va uning miqdorini aniqlash bo‘yicha 11ta funksiya to‘plamini 
aniqladi. Gutenberg she’riyat korpusidagi 50 dan ortiq shoirning 100 dan ortiq she’riy asarini semantik 
tahlil va hissiy tahlil asosida o‘xshash jihatlarini ko‘rsatuvchi, har bir muallifning o‘ziga xos mavzu 
yo‘nalishini aniqlovchi tadqiqotlar olib borib, kompyuter stilisti, neyrokognitiv poetikani rivojlantirdi. 
[Jacobs, A.M. (2018)]. Mualliflik korpuslari haqidagi maxsus tadqiqotlar rus korpus tilshunoslari 
25
* O‘zbekiston Milliy universiteti dotsenti, f.f.n. [e-mail] 
26
* O‘zbekiston Milliy universiteti magistranti, [e-mail] 
27
* O‘zbekiston Milliy universiteti magistranti, [e-mail]
 

---