Тилини ривожлантириш департаменти ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY 
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY 
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021) 
238 
Oʻzbek tilida old qoʻshimcha qoʻshib yasalgan soʻzlar soni koʻp ekanligi va old qoʻshimchalar 
qoʻshilmasdan ham, shu harflar bilan boshlanuvchi soʻzlar (tub soʻzlar) mavjudligi stemming masalasida 
old qoʻshimchalarni olib tashlash masalasini qiyinlashtiradi. Shuni inobatga olgan holda, old 
qoʻshimchalarni qirqish algoritmi uchun lugʻatdan foydalanish zarur deb topildi. Bunda yaratiladigan 
lugʻat faqat old qoʻshimchalar bilan boshlanuvchi soʻzlardan iborat boʻlishligi yetarlidir. Agar old 
qoʻshimcha tekshirishlarsiz soʻzdan qirqilsa, xatolik yuz berish ehtimoli juda katta boʻladi. Masalan, 
non
, 
novvos
, 
novvot
, 
novda
, 
novcha
, 
nogiron
va boshqa shu kabi soʻzlardan 
no–
harflarini olib tashlash 
mumkin emas. Shu sababli, mazkur ishda old qoʻshimchalar bilan boshlanuvchi soʻzlar uchun stemming 
masalasini yechish uchun ikkita yondashuv taklif qilingan. 
Birinchi yondashuv boʻyicha, har bir harf bo’yicha alohida faylda saqlangan lug’at hosil qilib olinadi. 
Kiritilgan soʻzda old qoʻshimcha yoki old qoʻshimchadagi harflar ketma-ketligi topilsa, u holda ushbu old 
qo’chimchani soʻzdan qirqib tashlaymiz va hosil boʻlgan soʻzni (dastlabki harfiga mos) lugʻatdan 
qidiramiz. Old qoʻshimchalarni to’plami sifatida 
–alla, –ba, –bad, –bar, –be, –bo, –dar, –ham, –no, –ser, 
–xush 
elementlarini kiritib olamiz. Quyidagi 1-rasmda birinchi yondashuv uchun algoritm keltirilgan: 
Rasm- 1: Old qoʻshimchani qirqish algoritmi 
tahlil uchun kiritilgan soʻz 
old qoʻshimchalar toʻplami 
alohida faylda saqlangan soʻzlar toʻplami
Ikkinchi yondashuvga asosan, old qoʻshimcha va old qoʻshimchaga oʻxshash harflar ketma-ketligi 
bilan boshlanuvchi soʻzlar lug‘ati yaratildi. Ushbu yaratilgan lug‘atdagi soʻzlar soni 1-jadvalda 
keltirilgan: