Тилини ривожлантириш департаменти ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY 
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY 
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021) 
130 
2-чизма: Асосий қидирув ойнаси 
Чизмада кўриниб турганидек, корпусда қидирувнинг турли кўриниши: сўз қидируви, сўз 
шакли қидируви, бирикма қидируви, семантик, морфологик, услубий хосланганлик белгилари 
асосидаги қидирув мавжуд. Морфологик (грамматик қидирув ҳам дейилади) қидирув танланганда, 
алоҳида ойна очилиб, ўзбек тили грамматик хусусиятларидан келиб чиққан параметрлар 
асосидаги қидирув кўринади (Қаранг: 3-чизма).
3-чизма: Грамматик белгиларасосидаги қидирув ойнаси 
 
Чизмадан кўриниб турибдики, ушбу ойна нисбатан мураккаб ва мукаммал. У орқали сўз 
туркуми, атоқли от, келишик, сон, майл, нисбат, замон, шахс-сон, бўлишли/бўлишсизлик, 
ўтили/ўтимсизлик каби параметрлар асосида сўров бериш ва натижа олиш имкони берилган.
Ўзбек тили таълимий корпус ҳажми динамик хусусиятга эга, чунки у ишлов бериш 
жараёнида турибди. Корпус қидирувида ҳозирги пайтда фақат сўз ва сўз шакли қидируви натижа 
беради (Қаранг: 1-расм). 
1-расм: Ўзбек тили таълимий корпуси сўз шакли қидируви натижаси ойнаси 

---

Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY 
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY 
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021) 
131 
Асосий қидирув тизимидан семантик белгилар асосидаги қидирув ойнасига ўтилади. 
Семантик қидирувга аниқ ва мавҳум отлар, сифат ва феъллар учун алоҳида ойналардаги белгилар 
билан ўтиш мумкин. 1-ойна таксономия, мереология, топология, баҳо категорияси каби умумий 
белгиларни қамраб олса (қаранг: 4-чизма), 2-ойна таксономия ва мереология (уядошлик ва бутун-
бўлак муносабатлари) асосида қидирувни амалга оширади (қаранг: 5-чизма). 
4-чизма: Аниқ отларнинг семантик белгилар асосидаги қидируви