Bog'liq 30. Valyuta kursi, to\'lov balansi va uning taqchilligi
Valyuta kursi, to’lov balansi va uning taqchilligi . 594
o‘sishni rag‘batlantirishi kerak edi. Shu maqsadda bir necha bor qayta
moliyalashtirish stavkasi pasaytirildi va oxirgi yillarda o‘zining minimal darajasiga
yetdi, ya’ni 2004 yil 1% va 2009 yil 0,86% bo‘ldi. Foiz stavkalarining
pasaytirilishi real sektorni kreditlash miqdorini oshirdi va bu o‘z navbatida
sanoatda ishlab chiqarishning o‘sishiga olib keldi. Soliqlarni pasaytirish choralari
ham ko‘rib chiqildi. Bunday sharoitda dollarni devalvatsiyalash qiyinchilik
tug‘dirmadi.
AQSh iqtisodiyotiga kirib keluvchi investitsiyalar xajmi kamaydi. Qayta
moliyalashtirish stavkasining pasayishi natijasida amerika valyutasiga bo‘lgan
talab kamaydi. Bundan tashqari o‘sha vaqtda yevroga a’zo mamlakatlar
vakillarining o‘z valyutalarini dollarga nisbatan kursini oshirish kerakligini
ta’kidlashdi. Uzoq vaqt yevro pasayganidan so‘ng Yevropa uchun uning
dinamikasini o‘zgartirish muhim hisoblangan. AQShda retsessiyadan chiqish vaqti
yevro kursi o‘sishni boshlagan paytga to‘g‘ri keldi.
Shuni aytish mumkinki dollar kursining tushishi pul-kredit va fiskal siyosat
natijasida yuz berdi, chunki bunday vaziyatda kuchsiz dollar amerika iqtisodiyoti
uchun foydali hisoblangan. Bu maqsadlarga erishish uchun turli yo‘llardan
foydalanildi. Iqtisodiy omillardan tashqari psixologik omillardan, ya’ni moliya
bozori ishtirokchilari kutishidan foydalanildi. Bunga 2004 yil fevral oyida jahon
moliya bozorining obro‘li kishilaridan biri AQSh FRT boshlig‘i Grinspenning
chiqishida “dollar kursining pasayishi AQSh iqtisodiyotiga qisman va jahon
iqtisodiyotiga butunlay salbiy ta’sir qilmaydi” degan nutqini misol qilishimiz
mumkin. Valyuta bozori bu chiqishni amerika hukumati kelajakda milliy valyuta
kursini pasaytirish siyosatini davom ettiradi deb qabul qilishdi. Dollarni
qadrsizlantirish siyosati AQSh iqtisodiyoti uchun yo‘qotishdan ko‘ra ko‘proq
ustunlik beradi. Chunki amerika iqtisodiyoti kuchli bo‘lganligi sababli investitsiya
sohasidagi va milliy valyutaga ishonch borasidagi yo‘qotishlarni uzoq kelajakda
qaytarib olish imkoniyatiga ega. Shuning uchun amerika hukumati o‘rta muddatli
kelajakda AQSh iqtisodiyotiga xorijiy investorlar qiziqishining pasayishiga
qaramay dollar kursini pasaytirish siyosatidan foydalanish mumkin deb
hisoblashdi.
Amerika hukumatining dollarni pasaytirishga qaratilgan siyosatiga qaramay
dollar kursi faqat yevro va britaniya funtiga nisbatan qadrsizlandi. Amerika
valyutasi kursining yaponiya yenasi va xitoy yuaniga nisbatan o‘zgarishi
boshqacha tus oldi.
2002-2004 yillar davomida AQSh dollari qiymatining yevro va funtga
nisbatan pasayishi kuzatilayotgan paytda Yaponiya Banki yena kursini dollarga
nisbatan barqarorlashishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun doimiy ravishda
intervensiyadan foydalanishdi. 2003 yilning o‘zida Yaponiya Banki tomonidan 150
mlrd.doll. miqdoridagi amerika dollari xarid qilindi. 2004 yil birinchi oyida dollar
kursining yevro va funtga nisbatan yuqori darajada pasayishi kuzatilganda bank
tomonidan bir oyda 50 mlrd.doll. sotib olindi.