Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti texnologiya fakulteti

38-rasm. Kartoshkaning fitoftoroz kasalligi 
 
Kartoshkaning oddiy parsha (kalmaraz) kasalligini o‘rganish 

---

~ 87 ~ 
Mashg’ulotning mazmuni : Oddiy parsha- Actinoniyces scabies Cliss. 
kasalligini tuproqda ko‘p tarqalgan aktinomitsetlar va nurli zamburug‘lar 
qo‘zg‘atadi. Faqat tugunaklar zararlanadi. Ularni yuzasi yarachalar, so‘galchalar 
bilan qoplanadi. Tugunaklardagi yaralar yakka-yakka, bazan ular bir-biriga 
qo‘shilib ketadi va tugunak yuzasining ko‘p qismi qoplab oladi. Kasallik 
qo‘zg‘atuvchisini yangi kavlab olingan kartoshka tugunaklarida tez yo‘qoladigan 
o‘rgimchak iniga o‘xshash oq g‘ubor ko‘rinishida payqash mumkin.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
39-rasm. Oddiy parsha kasalligining kartoshka tugunagidagi ko‘rinishi. 
Kartoshkani chirish kasalliklarini o‘rganish. 
Mashg’ulotning mazmuni: Quruq chirish-Fusarium solani. 
Kasallik kartoshka 
tugunaklarida butun qish mavsumida saqlash davrida uchrab, fevral-mart oylarida 
juda avj oladi. Tugunaklarning har qanday qismi chirishi mumkin, lekin odatda 
tugunak urilgan yoki shikastlangan joyi zararlanadi. Zararlangan to‘qimaning rangi 
to‘qlashadi va burishadi, keyin esa quriydi, ichida bo‘shliq hosil qiladi. Kasallik 
infeksiyasining dastlabki manbai kasallangan tugunaklar hisoblanib, ular kartoshka 
saqlanadigan omborxona tushib qoladi. Shuningdek, tarkibida zamburug‘ sporalari 
bo‘lgan tuproq tugunaklarni kasallantirishi mumkin. Omborga tushgan kasallik 
tugunakdan-tugunakka o‘tib, oxiri u omborda kasallikning yoppasiga tarqatish 
mumkin. Saqlash davrida quriq chirishning ikki xil shakli uchraydi: 

---

~ 88 ~ 
1.Shaklida kartoshka po’sti to’qimasida qo’ng’irlashadi po’st qovurg’ali shaklga 
o’tib yuzasida bortiqlar paydo bo’ladi.Tugunak kesib ko’rilganda turli o’lchamdagi 
qo’ng’ir chirishlar ko’zga tashlanadi, bu holda qo’shimcha namlik kelib chiqadi. 
2.Shaklda ko’rinishda tugunak turlicha quriydi yog’ochsimon, qattiq massa hosil 
qiladi. To’qima qo’l bilan bosilganda tugunak uvoqlanib ketadi bunday cherish 
havo namligi 50-70% bo’lganda yuzga chiqadi. 
Mikroskopda ko’rish uchun namuna tayyorlanadi, to’qimalarni ob’ektivga 
qaralganda 5-4 ko’ndalang kesimi , egik slindrsimon konidiyalar ko’rinadi. 
Quruq chirish kasalligi kartoshka ekiladigan hamma yerda uchrab, bu jiddiy 
kasalliklar qatoriga kiradi va omborlarda saqlanayotgan kartoshkaning ko‘plab 
nobud bo‘lishining asosiy sababchisi hisoblanadi.