O„zbekiston respublikasi qurilish vazirligi samarqand davlat arxitektura-qurilish instituti

R
2 
= R
j
 / N
k
*100%,
(13.18.)
 
R
j
– smeta foydasi yoki rejali jamg‗armalar;
N
k - 
qurilish ob‘yektiga (bajarilgan ish, ko‗rsatilgan xizmatlarga) kelishilgan 
narx;
Haqiqiy rentabellik
- qurilish tugatilishi va bajarilgan ishlar bo‗yicha butun 
hisob-kitoblar o‗tkazishdan keyin belgilanadigan umumlashtiruvchi samara 
ko‗rsatkichidir. U haqiqiy foydaning (Fh) qurilishning haqiqiy qiymatiga (tannarxi) 
(Nh) nisbati sifatida, ya‘ni quyidagi formula bo‗yicha aniqlanadi:
R
3 
= F
h 
/N
k
*100%,
(13.19.)
 
Mexanizatsiyalashgan qurilish trestlari va boshqarmalari hamda ishlarni o‗z 
hisobidagi mashina va mexanizmlar parki orqali bajaruvchi qurilish tashkilotlari 
uchun rentabellik darajasi quyidagi formula bo‗yicha foydaning (Fb) asosiy ishlab 
chiqarish fondlari (Fas) va aylanma mablag‗lar (F
ayl
) yig‗indisiga nisbati orqali 
aniqlanishi mumkin: 
R
4
= F
b 
/ (F
as
+F
ayl
)*100%,
(13.20.)
 

---

~ 155 ~ 
Hozirgi vaqtda mahsulot rentabelligi darajasini oshirish va foydaliligini 
ta‘minlash har bir pudratchi tashkilot uchun muhim masala hisoblanadi, ustiga ustak 
uning ko‗p masalalari o‗tmishdagi xo‗jalikni boshqarish amaliyotidek davlat 
mablag‗i hisobidan emas, balki xususiy ishlab topilgan mablag‗lar hisobidan hal 
qilinadi. SHuning uchun ular nafaqat ko‗p «ishlab topishga», foydani ko‗paytirish va 
rentabellik darajasini oshirishga harakat qilishlari, balki, tejashni, xususiy ishlab 
topilgan mablag‗dan oqilona foydalanishni bilishlari kerak. 
Foydani ko‗paytirish va qurilishda rentabellikni o‗stirishning har xil yo‗llari 
orasida eng muhimlari quyidagilar hisoblanadi: 

bahoni 
shakllantirish 
mexanizmi 
va 
foydani 
shakllantirishni 
takomilllashtirish; 

mehnat unumdorligini oshirish; 

ishlab chiqarish fondlaridan, birinchi navbatda, ishlab chiqarish 
quvvatlaridan foydalanishni yaxshilash; 

ishlab chiqarishning o‗zviyligini ta‘minlash; 

qurilish muddatlarini qisqartirish va amalda ob‘yektlarni ishga tushirishni 
tezlashtirish; 

qurilish-montaj ishlari tannarxini pasaytirish va ularni sifatini yaxshilash.