O„zbekiston respublikasi qurilish vazirligi samarqand davlat arxitektura-qurilish instituti

R
t 
= Q
qmi 
- R
j 
– 3 + D
(13.8.)
 
Q
qmi
– ishning smeta bo‗yicha qiymati; 
R
j 
– rejadagi mablag‗lar; 
3 
– tannarxning rejalashtirilgan kamayishi; 
D 
– smetadan tashqari ishlar uchun to‗lovlar; 
Haqiqiy tannarx
– bu qurilish-montaj tashkilotlari tomonidan qurilish-montaj 
ishlarini amalga oshirish uchun ketgan haqiqiy xarajatlar yig‗indisidir. Haqiqiy 
xarajatlar iloji boricha kamroq bo‗lishi uchun qurilish maxsulotining sifatiga zarar 
etkazmasdan pudratchi tashkilotlar resurslardan samarali foydalanishni ko‗rib 
chiquvchi tashkiliy-texnik chora-tadbirlarni ishlab chiqishlari, jonli mehnat va 
taxnikadan unumli foydalanish, bekor turib qolishlar va talofatlarga yo‗l 
qo‗ymasliklari kerak. 
Haqiqiy tannarxni shakllantirish uchun qoida bo‗yicha qurilish korxonasi 
buxgalteriyasi tomonidan bajarilgan ishlarni to‗g‗ri hisob-kitob qilish katta 
ahamiyatga ega. Bu hisob-kitob odatda qurilish tugaguncha o‗sib boruvchi uslub 
bilan har bir ob‘yekt bo‗yicha olib boriladi. Bu yerda qurilish tashkiloti hamda 
buyurtmachi yoki uning vakili tomonidan imzolangan bajarilgan ishlarni qabul qilish 
ishlari muqarrar foyda keltirishi mumkin. Bajarilgan ishlar hisobotini amalga oshirish 
vaqtida mutloq nojo‗ya oshirib yozishlar bo‗lib, qurilish qiymati va tannarxini sun‘iy 
o‗stirish javobgarlikka tortiladi. 
 

---

~ 152 ~ 
13.3 Qurilishda foyda va uni hisoblash usullari 
Foyda
 
– bu qurilish korxonasi ishchilarining qo‗shimcha mehnati bilan 
topilgan sof daromad yoki daromad va mahsulot (ish,xizmat)ning to‗la tannarxi 
o‗rtasidagi farqdir. U korxona moliyaviy va ishlab chiqarish birqarorligini muhim 
ko‗rsatkichi hisoblanadi. Foyda hisobiga korxonalar rivojlanadi, ishchilarni moddiy 
rag‗batlantirish jamg‗armalari tashkil etiladi, umuman xo‗jalik sub‘ektlari va davlat 
ehtiyojlari qondiriladi. Undan tashqari foyda olish korxona raqobatbardoshligini 
muhim sharti ham hisoblanadi. 
Investitsion jarayonning turli bosqichlarida foydaning quyidagi turlari 
aniqlanadi: