Vaxobov h, mirzamahmudov o. T

 
5.3. Suxbat metodi. 
Suxbat metodi-o’qitishning savol-javob shaklidir. Bu metodda 
o’qituvchining savoli va o’quvchining javobi asosiy o’rin tutadi. O’qituvchi 
suxbat davomida o’quvchilar fikrini o’rganiladigan geografik borliq va 
xodisalarni asosiy belgilariga yo’naltiradi va ularni bilish faoliyatini 
boshqarib boradi. O’qituvchi darsda o’tiladigan mavzuni e’lon qiladi, zarur 
savollarni o’rtaga tashlaydi, suxbatni mantiqiy qismlarga bo’ladi, 
o’quvchilar javobini tinglaydi, javobdagi xatolarni tuzatadi va to’ldiradi. 
O’qituvchi suxbat davomida karta va boshqa ko’rgazmali qurollardan 
hamda o’quvchilarni ilgarii olgan bilimlaridan foydalanadi. 
Mazkur usulda o’quvchilar bilimlarini boshqa metodlarga nisbatan 
yaxshiroq o’zlashtira olishadi. Ushbu metodning afzal tomonlari shundaki, 
dars davomida o’quvchilarni bilimlari tekshirib boriladi. Shuning uchun 
suxbatni geografiya ta’limidagi yetakchi metodlardan biri deyish mumkin. 
lekin hamma darslarda ham ushbu metodni qo’llab bo’lmaydi. Masalan, 
Quyosh tizimidagi sayyoralar, Yerning quyosh atrofidagi xarakati, 
Beruniyning geografiya faniga qo’shgan xissasi kabi bilimlarni suxbat 
metodi yordamida o’tib bo’lmaydi. Suxbat metodini umumiy bilimlarni 
berib bo’lgandan so’ng, ayrim materiklar geografiyasini o’rganayotganda 
qo’llash mumkin. Masalan, Afrikaning iqlimi, Osiyoning relefi, Janubiy 
Amirika daryolari va x.k. ya’ni o’quvchilar zarur bilimlarni egallab 
bo’lgandagina ushbu metodni qo’llash mumkin. Ushbu metod ikki turga 
bo’linadi: katexezik (savol-javob); evristik (keng ko’lamdagi) suxbat. 
 
5.3.1. Katexezik suxbat. 
Katexezik suxbatda o’qituvchining savoliga o’quvchilar qisqa va aniq 
javob beradi. Savol-javob orqali geografik ma’lumotlar va xodisalarning 
joylanishi haqidagi bilimlar aniqlanadi. Masalan, Afrika bilan Yevro-
osiyoning chegarasi qaerdan o’tadi, qaysi kanal Shimoliy va Janubiy 
Amerika qi’alarini ajratib turadi, faqat bitta yarim sharda joylashgan 
materik qaysi, maktabga 180
0
azimutda borsangiz qaysi azimutda qaytib 
kelasiz va x.k. 

---

Katexezik suxbat eng oddiy suxbat turi bo’lib hisoblanadi. Bunda 
o’qituvchining qisqa va aniq savollariga o’quvchi qisqa va aniq javob 
berishi shart. Katexezik suxbatda o’qituvchining savollari mantiqiy 
jixatdan bir-biri bilan bog’langan bo’lishi mumkin va ular o’quvchini 
qaysidir muammoni yechishga undamaydi. Masalan, Volga daryosi qaysi 
ko’lga (dengizga) quyiladi, Mariana cho’kmasi qaysi okeanda joylashgan, 
O’zbekistonning eng past nuqtasi qaerda joylashgan va x. k. Mazkur 
suxbat o’quvchilarni bilim va ko’nikmalarini tekshirish, o’quv materialini 
mustahkamlash va qisman takrorlash uchun qo’llaniladi.