Ya. O. Ruzmetov

12.4.2 -chizma. Mexanizatsiyalashtirilgan shpatel:
1-shpatel; 2-tirqish; 3-shpatlyovka uzatilishini sozlovchi kran;
4-shlang; 5-bochka; 6-havo nasosi; 7-manometr.
190

---

Shpatel 1 uch tomonida tirqish 2 ga ega boiib, u orqali shpatlyovka 
detal yuzasiga bir tekis chiqariladi. Ishlash qulay boiishi uchun shpa- 
telning ustki devori pastkisidan uzunroq va biroz yuqoriga egilgan 
boiadi.
Chiqayotgan massa detal yuzasiga shpatel yordamida bir tekis taq- 
simlab surtiladi. Shpatlyovka bochka 5 dan havo nasosi 6 yordamida 
0,3-0,4 MPa bosim ostida shlang 4 orqali shpatelga uzatiladi. Shpat- 
lyovkani rostlash kran 3 yordamida bajariladi.
Shpatlyovka qurigandan so‘ng detallaming yuzalari tozalanadi va 
silliqlanadi. Tozalash jarayoni maxsus va silliqlovchi mashinkalar 
(odatda pnevmatik yuritmali) yordamida mexanizatsiyalanadi. Silliqlash 
kigizli diskka mahkamlangan qumqog‘oz yordamida bajariladi, ayrim 
zavodlarda qumqog‘oz o ‘miga rezinali aylanaga mahkamlangan pemza 
boiaklaridan foydalaniladi, bu esa ishlab chiqarish samaradorligini 
oshiradi. Detal yuzasi tayyor boigandan so‘ng bo‘yaladi.
12.5. Ishlab chiqarish jarayonining tashkiliy-texnik darajasi tahlili
Ishlab chiqarishning texnik darajasi ishlab chiqarish vositalarining 
rivojlanish darajasi va texnologiyalaming progressivligi bilan, tashkiliy 
darajasi esa ishlab chiqarish, mehnat va boshqaruvning tashkiliy va 
jarayonlaming tashkii etilganligi darajasi bilan tavsiflanadi.
Tahlil ishlab chiqarish sikli, mahsulot sifati, uning mehnat sig'imi 
va tannarxi kabi ko‘rsatkichlarga ta’sir etuvchi mavjud texnologiya, 
ishlab chiqarish, mehnat va boshqaruvni tashkii etilishining afzalliklari 
va kamchiliklarini aniqlash maqsadida o‘tkaziladi.
Texnik tahlil quyidagilar bo‘vicha o‘tkaziladi:
• ishlab chiqarish jarayoni xarakteri, uning asosiy elementlari, 
operatsiyalarning takrorlanuvchanlik darajasi;
• ish joylarini texnologik jihozlanganligi darajasi (qoilanilayotgan 
texnologiyalar, jihozlar va moslamalaming progressivligi, ishlab chiqa­
rishni mexanizatsiyalashuvi va avtomatlashtirilganligi darajasi);
• texnologik jarayonlar va jihozlaming o‘rtacha yoshi;
191

---

• ishchilar mehnatini fondlar bilan ta’minlanganligi va boshqalar.