O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. A. Ikramov, G. N. Davranova, A. A. Ikramova

V davr (1945-yiIdan). 
Ta’lim tuzilishining ikkinchi islohi urushdan keyingi yillarga to‘g‘ri keladi. 
Okkupatsion davlatlar militaristik ta’limni bekor qildi va tinch demokratik 
an’analarga asoslangan yangi ta’lim tizimini joriy qildi. Ko‘p bosqichli ta’lim tizimi 
o‘matildi. Unga ko‘ra universitetga kirish uchun o‘rta maktabni va universitet 
qoshidagi tayyorlov maktablarini tugatish lozim edi. Zamonaviy ta’lim tizimiga 
ko‘ra 6 yillik boshlang‘ich maktabda majburiy ta’lim, 1-bosqich o‘rta maktabda 3 
yil, 2-bosqich o‘rta maktabda 3 yil keyin universitetda tahsil olish kerak. Faqat o‘quv 
kalendari o‘zgacha yaponcha: o‘quv yilining boshlanishi 1-aprelga to‘g‘ri keladi. 
1952 yil 28 aprelda San-Fransiskoda tinchlik bitimiga qo‘l qo‘yilib, Yaponiyaga 
suverenitet qaytarilgach, ta’lim islohotlari qat’iy ko‘rib chiqildi va asosiy e’tibor 
an’anaviy yapon qadriyatlarini saqlashga qaratildi. Masalan, yana qayta ma’naviyat 
darslari tiklandi, milliy ta’limga ma’naviy asos qaytarildi. 
1908-yildan boshlab Yaponiyada boshlang‘ich ta’lim majburiy 6 yillikka 
aylantirildi. O‘quv-tarbiya ishlari bepul amalga oshiriladigan bo‘ldi. 1893- yildan 

---

61 
e’tiboran Yaponiyada kasb yo‘nalishidagi dastlabki kollejlar paydo bo‘la boshladi.
Birinchi dorilfunun 1886-yilda Tokioda tashkil etildi. Lekin bu dorilfununga oliy 
tabaqali aslzodalarning bolalari qabul qilinardi. Asr boshida mamlakatda ayollar 
uchun ham dorilfununlar tashkil etildi. Lekin bu bilim maskanlarida xotinkizlar 
uchun faqat xo‘jalik yuritish, oila iqtisodiyotidangina ta’lim berilardi. 1897-yilda 
Kiatoda ikkinchi dorilfunun ochildi.
Ikkinchi jahon urushida Yaponiya mag‘lubiyatga uchragandan keyin 
mamlakat maorifi tizimlariga Amerika Qo‘shma Shtatlari ta’lim tamoyillari kirib 
kela boshladi. 1946-yilda qabul qilingan Konstitustiya Yaponiya fuqarolarining 
ta’lim sohasidagi huquq va burchlarini belgilab berdi. Unda «Layoqatiga ko‘ra 
barcha fuqarolar bilim olish huquqiga ega. Barcha bolalar bepul umumiy ta’lim 
olishlari shart» ekanligi belgilab qo‘yilgan. 1947-yilda qabul qilingan «Ta’lim 
haqida Qonun» Yaponiya Konstitustiyasi ruhiga uyg‘un bo‘lib, mamlakatda 
ta’limning maqsad va vazifalarini to‘la ifoda etadi. Unda, jumladan, shunday 
deyiladi: «Biz shaxsiy g‘ururi bor, o‘zining qobiliyati va imkoniyatiga ishonuvchi, 
haqiqat va tinchlikni sevuvchi odamlarni tarbiyalaymiz, toki ular ko‘p qirrali 
madaniyat sohibi bo‘lsinlar». Shunday qilib, Yaponiyaning Ta’lim, fan va 
madaniyat vazirligi boshqaruvi hozirgi paytda qat’iy markazlashdi, ilg‘or xalqaro 
standartlar darajasidagi yapon ta’lim tizimlari qaror topdi.