Microsoft Word конструкция doc qisqartirilgan doc

Pechni ishga tushirish. 
Dastavval pechga shixta 
materiallari yuklanib unga elektrodlar tushirilib, transfor-
matordan egiluvchi mis kabellar orqali hajmiga qarab 
kuchlanishi 100–600 voltli 1–10 kA tok yuboriladida, 
elektrodlar bilan shixtaning metall qismi orasida elektr yoy 
hosil qilinadi. Yoy issiqligi ta’sirida shixta qizib eriydi. 
Shuni qayd etish lozimki, grafit elektrod yongan sari yoy 
uzunligi rostlanadi. (Zarur bo‘lsa, yangi elektrodlar rezba 
hisobiga burab uzaytiriladi). Shixtaning tozalik darajasiga 
ko‘ra jarayon quyidagi usullarda olib boriladi: 
1. Qo‘shimchalarni to‘la oksidlash yo‘li bilan po‘lat 
olish 
Bu usulda olingan po‘lat, tarkibida zararli 
qo‘shimchalari ko‘proq bo‘lgan arzon shixta materiallar (88–
90% gacha po‘lat chiqindilari, 7–8% gacha qayta ishlana-
digan cho‘yan hamda 2–3% elektrod siniqlari va 2–3% 

---

38 
ohaktosh)dan iborat bo‘ladi. Pechdagi jarayonni quyidagicha 
bosqichlarga ajratish mumkin: 
Shixta materiallarni pechga yuklash. 
Pechning avvalgi 
suyuqlantirishda shikastlangan joylari bo‘lsa, ular yamalib 
tuzatilgach, dastlab mayda, keyin esa yirik temir-tersak 
chiqindilari, qayta ishlanadigan cho‘yan va ohaktosh 
kiritiladi. 
Shixta materiallarini suyuqlantirish. 
Shixtaning metall 
bo‘laklari ustiga elektrodlar tushirib rostlan-gach, tok 
zanjiriga ulanib elektr yoyi hosil qilinadi (ko‘pincha yoyning 
barqaror yonishi uchun har bir elektrod tagiga yirik koks 
bo‘lakchalari qo‘yiladi). Yoy atrofida hosil bo‘lgan yuqori 
temperaturali zona ta’sirida shixta materiallari qisqa vaqt 
ichida suyuqlanadi. 
Qo‘shimchalarning oksidlanishi va shlakning ajralishi. 
Shixta materiallarning suyuqlanish vaqtida temir ruda va 
pech atmosferasi kislorodi hisobiga avval Fe oksidlanib, 
hosil bo‘lgan FeO metalli vannada erib, ajralayotgan 
kislorod Si, P, Mn va 
С
ni oksidlay boshlaydi. Hosil bo‘lgan 
oksidlar (SiO
2
, P
2
O
5
) FeO va MnO lar bilan birikib, shlak 
hosil qiladi. Odatda shlakda 15–20% FeO va 40–50% CaO 
bo‘ladi. 
Yuqori temperaturada shlakdagi temirning fosforli 
(FeO)
3
-R
2
0
5
birikmasi parchalanadi. Ajralib chiqqan P
2
O
5
dan fosfor uglerod bilan qaytarilib, yana metall vannaga 
o‘tib qolishi mumkin. Buning oldini olish uchun hali pech 
temperaturasi u qadar ko‘tarilmasdanoq shlakni pechdan 
chiqarish yoki uni shlakda barqaror birikma holida saqlash 
uchun pechga ko‘proq ohaktosh kiritish lozim. Po‘lat 
kutilgan tarkibga yaqinlashishi bilanoq birlamchi shlak 
pechdan chiqarilib ikkilamchi muhim bosqich, ya’ni uglerod 
oksidlana boshlaydi. Vannada oksidla-nayotgan metalldan 
ajralayotgan CO gazi suyuq metallni shiddat bilan 

---

39 
aralashtirib, uni gazlar va nometall qo‘shimchalardan toza-
laydi. Agar olingan namuna spektral analiz qilinganda uning 
tarkibida fosfor miqdori belgilangandan ortiq bo‘lsa, 
ikkilamchi shlak ham pechdan chiqarilib vannaga ma’lum 
miqdorda yana ohaktosh kiritiladi. 
Ko‘pincha ikkilamchi, uchlamchi shlak pechdan chiqa-
rilgach metalldagi fosfor miqdori 0,01% gacha kamayadi. 
Agar metallni qisman uglerodga to‘yintirish zarur bo‘lsa, 
vannaga ma’lum miqdorda elektrod parchalari, koks va 
ba’zan pista ko‘mirda suyuqlantirilgan toza cho‘yan kiritilib, 
pech darchalari bir necha daqiqa berkitilib uglerod miqdori 
kutilgan darajaga yetkaziladi.