Мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

“Kelurnoma”
asarini yaratdi. Lug‘atning 2 ta qo‘lyozma nusxasi mavjud bo‘lib, ularning 
biri O‘zbekiston FA Sharqshunoslik instituti qo‘lyozmalar fondida, ikkinchisi,
Britaniya muzeyida saqlanadi. 
O‘zbekcha-tojikcha lug‘at 15 bob va 332 fasldan iborat. Ulardan 14 bobi 
arab alfaviti asosida joylashtirilgan bo‘lib, 400 dan ortiq fe’llarning turli xil 
shakllar 
beriladi. 
Natijada 
uya 
lug‘atning namunasi vujudga keladi. 
“Kelurnoma”ning eng qimmatli tomoni shundaki, unda har bir so‘zning bosh 
holati, ya’ni fe’lning infinitiv va otning bosh kelishikdagi shaklining forscha 
tarjimasi beriladi. So‘ngra turli grammatik shakllari tarjimasi keltiriladi:
O‘qumoq – xondan, o‘qumaptur - nakondabud.
O‘qudi - xond, o‘qumas - naxoxad xond.
o‘quptur - xonda ast, o‘qumaydi - naxondabud.
o‘qur - xoxand xond, o‘qumaydur – namexond kabi.
Lug‘atning har bir faslida hayotning turli sohalariga oid so‘zlar beriladi. 
Inson organizmiga doir so‘zlar: 
bosh - car, miya - mag‘iz, sach - mo‘y, qash - 
abro‘, manglay - peshona, ko‘z - chashm, qulaq - go‘sh
singari. Bundan tashqari, 
lug‘atda sinonimik qatorlar ham uchraydi: 
ko‘k - osmon, quyosh - oftob, kun - 
oftob. 
Lug‘atning so‘nggi, 15-bob 1300 so‘z va 6000dan ortiq so‘z shakllarini o‘z 
ichiga oladi. Jumladan, ismlar 9 ta mavzu asosida joylashtiriladi: osmon va u bilan 

---

125 
bog‘liq tushunchalar; yer va u bilan aloqador atamalar; ot va boshqa hayvonlar; 
yovvoyi qo‘shlar; inson tana a’zolari; qarindoshlik atamalari; qurol-yarog‘ 
nomlari; sanoq sonlar; olmosh, ravish, bog‘lovchi va qo‘shimchalar. Bir so‘z bilan 
aytganda, asarda mavzuiy-ideografik lug‘atning ilk shaklini ko‘rish mumkin. 
Alisher Navoiy asarlari bo‘yicha yozilgan lug‘atlarning eng kattasi