G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I



Download 6,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet74/203
Sana19.05.2023
Hajmi6,42 Mb.
#941315
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   203
Bog'liq
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 
 
8.7-rasm.Vernyer 


107 
sanoq olinadi. Agar alidada ko’rsatkichi limbning ikki shtricning oralig’iga tog’ri 
kelsa, sanoqni ko’z bilan chamalab olishga to’g’ri keladi. Bunday sanoqni aniq olish 
uchun vernyer va sanoq olish moslamalaridan foydalaniladi.
Vernyer 
limbdan sanoq olish aniqligini oshirish uchun alidadaga chizilgan 
shkaladan iborat. Limb bo’lak qiymatini l bilan va alidadadagi shkala bo’laklar 
sonini n bilan belgilasak, vernyer aniqligi t quyidagiga teng bo’ladi: 
t =
l
n + 1
(8.2)
Limbdan dastlab uning nol shtrixidan alidada ko’rsatkichiga qadar bo’lgan 
sanoq (gradus va minutlar) olinadi, so’ngra vernyerning qaysi shtrixi limb shtrixiga 
to’g’ri kelgan bo’lsa, alidada ko’rsatkichidan shu shtrixgacha bo’lgan sanoq (minut 
va sekundlar) olinadi. Masalan (8.7- rasm a) da vernyer aniqligi 
20′
40′
= 30′
; limbdan 
olingan sanoq 50
o
20’; vernyerdan olingan sanoq 10’; umumiy sanoq 50
o
30’;
(8.7-rasm.b) vernyer aniqligi 
10′
20′
= 30"
; limbdan olingan sanoq 20
o
10’; vernyerdan 
olingan sanoq 4’; umumiy sanoq esa 20
o
14’30” dir. Vernyerning nol shtrixi oldidagi 
va oxirgi shtrixi orqasidagi shtrixlar vernyerdan sanoq olishni osonlashtirish 
maqsadida chizilgan bo’lib, vernyer aniqligini hisoblashda e`tiborga olinmaydi. 
Limdan sanoq olish aniqligini oshirish va alidada ekssentisiteti ta`sirini 
kamaytirish uchun alidadaga ikkita vernyer qilingan. Alidada ekssentisiteti limb 
bilan alidade markazining bir-biriga to’g’ri kemasligi natijasida ro’y beradi. 
Ekssentisitet ro’y bermaganda har ikkala vernyerdan olingan sanoqlar bir-biridan 
180
o
farq qilishi kerak. Ikkala vernyerdan olingan sanoqlar farqi 180±2t dan katta 
bo’lsa, alidade ekssentisiteti ro’y beradi; uning ta`sirini yo’qotish uchun burchak 
o’lchashda doimo ikkala vernyerdan sanoqlar olinadi va ularning o’rtachasi hisoblab 
chiqariladi. 
Limb va vernyer bo’laklarini oddiy ko’z bilan kuzatish ancha qiyin. Shuning 
uchun limb va vernyerdan sanoq olishda lupadan foydalaniladi. Vernyer metall 
limbli teodolitlarda ishlatiladi. Optik teodolitlarda limb bo’laklarini kuzatish va 


108 
sanoq olish aniqligini oshirish uchun maxsus sanoq olish moslamalari- shtrixli yoki 
shkalali mikroskoplar ishlatiladi.

Download 6,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   203




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish