G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

Nazorat savollari. 
1.
Shahta qurilishida marksheyderlarnini vazifasi nimalardan iborat? 
2.
Loyihaviy hujjatlar qanday tekshiriladi? 
3.
Loyihaviy nuqtalarni joyga ko’chirish usullari qanday? 
4.
Gorizontal lahimlarga yonalish ko’rsatish usuli. 
5.
Qarama-qarshi lahimlarga qanday yonalish ko’rsatiladi? 

---

263 
15-BOB. OCHIQ KONLARNI QAZIB OLISHDAGI 
MARKSHEYDERLIK ISHLAR 
15.1.Foydali qazilma konlarini ochiq usulda qazib olishning 
marksheyderlik ta`minoti 
Ochiq kon ishlari deganda konlarni tabiiy sharoitda yer yuzasida qazilma 
boylikni qazib olishi tushunuladi. Unga karyer uslubida qazish, suv osti konlarini 
qazib olish ishlari kiradi. O’zbekistonda ochiq kon uslubida mis, qo‘rg‘oshin, rux, 
oltin, marmar, oxra, kvartsit, ko‘mir va boshqalar qazib olinadi.Ochiq kon 
ishlarining yer osti uslubidan ustunligi unda chegaralanmagan miqdorda quvvatli 
texnikalardan foydalanish imkoniyati bor, yuqori mehnat samaradorligi, rudaning 
tannarxining kichikligi. 
Konlarni ochiq usulda qazishda marksheyderlik ishlarining sharoitga bog‘liq 
bo‘lgan qator yaxshi – yomon tomonlari bor. 
Ishlarning yer yuzasida bajarilishi bir tomondan marksheyderlik dala ishlarini 
yengillashtirsa, ikkinchi tamondan ob – havo ta’siri bor. Bu dala ishlarini o‘tkazishni 
og‘irlashtiradi. 
Marksheyderlik ishlari korxonada konni ochiq usulda qazish ishiga bog‘liq, 
karyer uslubida, gidravlik usulda, suv osti uslubida qazish. 
Karyerlarda asosiy marksheyderlik ishlari quyidagilardan iborat: kon ishlar 
hududida tayanch tarmoqlarini barpo qilish, syomka tarmoqlarini barpo qilish, 
tafsilot syomkasi, maxsus marksheyderlik ishlarini va syomkalarini bajarish, 
marksheyderlik plan grafikalarini komplektini tuzish, zahira hajmini hisobga olish, 
qazilma boylikni qazish va isrofni hisobga olish.