G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

14.7 – rasm. Qarama – qarshi yo‘nalishda o‘tadigan lahimlarga yo‘nalish
ko‘rsatish. 

---

259 
Agar lahim qiya bo‘lsa A va B nuqtalar oralig‘ida shtreklar bo‘yicha nivelir 
yo‘li o‘tkazilib nisbiy balandlik 
Z

aniqlanadi. Kvershlag B dan A 

qiyalik 
burchagi ostida o‘tishi kerak. Kvershlagning qiyaligi 
(
)
b
a
S
Z
tg
AB
+
−

=
=


(14.8) 
formula bilan aniqlanadi. 
S
AB
– gorizontal masofa yuqoridagi formula orqali topiladi. 
a
va 
b
- A va B 
punktlardan shtrek devorigacha bo‘lgan masofalar, ruletka yordamida o‘lchanadi.
Qiya lahimga yo‘nalish vaterpas va lahim o‘qini ko‘rsatuvchi reperlar 
yordamida ko‘rsatiladi. 
2 – misol. 
I – II – III bremsberklar va III – A ventilyatsion lahim, oraliq shtrek
II – C va asosiy shtrek I – B lar mavjud bo‘lsin. ACB bremsberko‘tilishi talab 
qilingan bo‘lsin. Yo‘nalishlari strelkada ko‘rsatilgan (14.8 -rasm). 
14.8 – rasm. Bremsberkga yo‘nalish ko‘rsatish 
Yechish:
ushbu masalaning yechimi ikkita, birinchisi shartli koordinatalar 
sistemasida bo‘lib, I – II – III bremsberglar o‘qini X o‘qi deb qabul qilinadi va I 
nuqta koordinatalar boshi hisoblanadi. Loyihalangan bremsberg o‘qi mavjud 
bremsberg o‘qiga parallel. Uchala mavjud shtreklar bo‘yicha teodolit yo‘li 

---

260 
o‘tkaziladi va y
2
, y
5
, y
8
, α
2-3
, α
5-6
, α
8-9
lar qiymati hisoblab topiladi. Shartli 
koordinatalar sistemasida so‘ngra gorizontal masofalar hisoblab topiladi: 
(
)
3
2
sin
2
2
−
−
=
y
L
S
B
;
(
)
6
5
sin
5
5
−
−
=
y
L
S
C
; 
(
)
9
8
sin
8
8
−
−
=
y
L
S
A
;
L
y
y
y
B
C
A
=
=
=
;
bo‘lganligi sababli 
B

, 
C

, 
A

hisoblanadi: 



+
−

=
−
180
360
3
2


B
;



+
−

=
−
180
360
6
5


C
;
9
8
360
−
−

=


A
. 
Topilgan burchaklar bo‘yicha A, C, B nuqtalarga teodolit o‘rnatilib limbda 
B

, 
A

, 
C

burchaklari o‘rnatilib bremsberkka yo‘nalish ko‘rsatiladi. 
Haqiqiy koordinatalar sistemasida ushbu masalani yechish uchun kon ishlari 
planida A va B nuqtalar koordinatalari topiladi va shtreklar bo‘yicha teodolit yo‘li 
o‘tkaziladi. Qolgan ish yo‘qoridagi kabi davom ettiriladi.