G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

 
11.3. Sun'iy yo‘ldosh o‘lchashlarining metodlari 
Sun'iy yo‘ldosh o‘lchashlarini bajarish uchun quyidagi metodlar qo‘llanadi: 
- statika 
- tezstatika 
- psevdo kinematika 
- kinematika 
Statika metodi ikkita (va undan ortiq)qo‘zg‘almas priyomniklar orasida 
o‘lchashlar katta davomiylikda bajarilishiga mo‘ljallangan. 
Tezstatika metodi statika metodidagi kuzatishlar vaqtini ikkita chastotalarda 
barcha imkoni bor sifatli o‘lchashlarni optimal foydalanish xisobiga kamaytirish (5-

---

188 
10minutgacha) ko‘zda tutadi. Bunda asosiy shart ikki chastotali priyomniklardan 
foydalanishdir. 
Psevdo knimatik metod statika metodiga nisbatan o‘lchash vaqtini ikkita bir-
biridan bir soat(undan ortiq)li interval bilan bo‘lingan 5-10 minutli kuzatishlarni 
qo‘shib foydalanish xisobiga kamaytirishga asoslangan. 
Kinematik metod qo‘zg‘almas (referens)va mobil priyomniklar orasida 
kuzatishlarni bir vaqtda bajarishga asoslangan. Bu metodni amalga oshirish uchun 
birinchi punkt (referens)da insializatsiyani bajarish va mobil priyomniklarni 
ko‘chirish jarayonida ular bilan 4-5 ta su'niy yo‘ldoshlarni doimiy ushlab turishni 
ta'minlash kerak. Sun'iy yo‘ldoshlarni doimiy ushlash qo‘ldan boy berilsa 
insializatsiyani qayta takrorlash kerak bo‘ladi. Ushbu metod ikkita ko‘rinishlarga 
ega: Stop&Go (“To‘xta-Yur”) kinematika va real vaqt tartibidagi kinematika (RTK). 
Stop&Go kinematika aniqlanadigan punktlarda 1 minutli o‘lchashlarni 
bajarish uchun mobil priyomnik antennasini belgilashni ko‘zda tutadi.Real vaqt 
tartibidagi (RTK) kinematika dala o‘lchashlarini bajarish texnologiyasi bo‘yicha 
“To‘xta-Yur” kinematikasiga o‘xshash, lekin o‘lchangan natijalarni ishlab chiqish 
bo‘yicha farqqiladi. 
RTK 
referens 
priyomnikdan 
mobil 
priyomnikka 
o‘lchangan 
psevdouzoqliklarga tuzatmalarni aloqa tuzilmasi (radiomodem)orqali uzatishga 
asoslangan. Referens va mobil priyomniklar o‘lchashlarini birga ishlab chiqilib 
mobil priyomnik o‘rnatilgan nuqta koordinatalari aniqlanadi.Boshqa metodlarga 
ko‘ra natijalar o‘lchashni bajargandan so‘ng bir zumda beriladi. 
Xozirgi zamon sun'iy yo‘ldosh geodezik priyomniklari bilan o‘lchashlar 
aniqligi olingan priyomnik tipiga va tanlangan o‘lchash metodiga 
bog‘liq.O‘lchashlar standart aniqliklarini ko‘rsatgichlari quyidagi 11.3-jadvalda 
keltirilgan. 

---

189 
11.3-jadval.