|
1. 2. Shaxs va ja mi yat o`rt asi dagi qara ma- qars hili kl ar.
Ijti moi y boshqar uv nazari yasi ni ng bugungi kundagi i mkoni yatlari va uni ng
moddi yl ashgan natijal ari o`rt asi dagi qara ma- qarshili kl ar qisqar mayapti, bal ki
ort moqda. Za monavi y dunyoni ng gl obal qara ma- qarshili kl ari dan biri bo`li b,
ijti moi y t araqqi yot sur`atl ari ni ng il mi y t exni kadan ort da qoli b ketishi hi sobl anadi.
Fan va t exni ka sohasidagi yut uql ar muvozanatl ashtiril gan ijti moi y kengli kni quri sh
uchun qul ay i mkoni yatl ar yarat moqda. Za monavi y t exni k vosit al ar, gen
i nj eneri yasi usull ari, meditsi na yut uql ari i nsoni yat ni kasallikl ar dan saql ashga,
ochl ar ni t o` ydirishga qodir. Bu bir t o mondan i nsonni ng t abiat usti dan cheksi z
huk mr onli gi isti qbolini ochsa, i kki nchi t omondan i nsoni yat ni ng er yuzi dagi hayot
uchun orti b bor ayot gan ma`suli yati dan dal ol at beradi. Afsuski, i nsonni ng t abi at ga
texni k va bi ol ogi k t a`siri ni ng t ezli gi va chast ot asi, uni ng r esursl ari dan ayovsi z
foydal ani shi, doi mo o`si b bor uvchi ener gi ya i shl ab chi qarish sur`atl ari oli y
ne` matl ar va i nsonni ng mavj udli gi bil an hech mos kel masli gi va aksi ncha, bor gan
sayi n ul ar bil an qara ma- qarshili k orti b bor moqda va i nsoni yat ga j uda og’ir
oqi batl ar xavfi ni solmoqda. Agar ijti moi y boshqar uv sub` ektlari - Er dagi bar cha
xal ql ar, ul ar ni ng ijtimoi y, si yosi y va i qtisodi y i nstit utl ari t exni k va bi ol ogi k
taraqqi yot o`sish sur`atl ari ni quvi b o`t masa, ochil ayot gan i mkoni yatl ar ga et arli cha
e`ti bor ber masa, ijtimoi y ri vojl ani shni t abii y va t exni k muhitni ng o` zgar uvchan
tashqi shar oitlari ga mosl ashtir masa, yaqi n kel aj akda i nsoni yat ni ng hal okati
ehti moli bor. Bugungi kunda, dunyoni ng tiri k qolishi ni ng asosi y sharti bo`li b,
12
ijti moi y t araqqi yot sur`atl ari ni t ezl ashtirish, uni ng ijti moi y et ukli gi ni oshirish,
za monavi y fi krl ashni, ijti moi y kengli kda i nnovat si on r esurslari ni nazor at qilish
shuni ngdek, ijti moi y
menej ment
vosit al ari ni
nazor at
qilishga
kiritish
hi sobl anadi. Za monavi y dunyoda boshqaruvni ng asosi y sub` ektlari bo`li b si yosi y
i nstit utl ar,
davl at
hoki mi yati,
al ohi da
si yosi y
et akchil ar
hi sobl anadi.
TSi vili zatsi yani ng t aqdiri, ijti moi y t araqqi yot ni ng yo` nalishlari ko` p t o mondan
ul ar ni ng ijti moi y ma dani yati va si yosi y hul q-at vori ga bog’li q. Bundan ko`ri ni b
t uri bdi ki, ul ar ni ng f aoli yati va fi krlash qobili yati bugungi kunda yangi
ma dani yat ni ng t o`l dirilishi, t exnol ogi k, gu manit ar, ekol ogi k, si yosi y, boshqar uv
tizi mi ni ng barchasi ni t ashkil etishni ng ri vojl ani shi ni maga asosan kechi shi va
boshqar uvchanli kni tal ab et moqda. Tsi vilizat si ya bugungi kunda shunday et ukli k,
aqli y t ajri ba boyli gi daraj asi ga et di ki, u xavf sol ayot gan ijti moi y f al okatl ar ni
ol di ndan ko`rish, portlashl ar ni ol di ni olish, o`t kir moj ar ol ar ni yu ms hatish, ul ar ni
o` z vaqti da hal qilish uchun shar oit yaratish va al batt a ijti moi y t araqqi yot yo`li dan
borishga qodir. Ijtimoi y kengli kni muvozanat dan chi qar uvchi asosi y sababl ar
qanday?
Ul ar bir necht a:
1.
i nsonni o`rab t ur uvchi i qtisodi y t uzil mal arni ri vojl an maganli gi;
2.
ijti moi y usti vorli kni ng buzilishi;
3.
ja mi yat mua mmol ari ni echi shni de mokr ati k usull ari ni ta` mi nl ab ber a
ol maydi gan si yosi y tuzu mi ni shunday si yosi y t ashkil qilish xarakt eri;
4.
past ma` navi yat, faoli yat yurit ayot gan sub` ektl ar ni ng boshqaruv madani yati
pastli gi.
Oxi r gi si da bat afsil t o`xt al a mi z. Bu bor ada ijti moi y kengli kni muvozanat dan
chi qi shga i kki o mil t a`sir qil adi. Biri nchi dan, j a moavi y ongni ng shakll an maganli gi.
Il miy bili mlar ni j a miyat ni ijti moi y l oyi halashni ng i nnovat si on usull ari ga t a`siri ni
ta` mi nl ab beradi. I kki nchi dan, il mi y mahsul otl ar ni ijti moi y boshqar uv a mali yoti ga
j ori y qil ayot gan barcha boshqar uv sub` ektl ari t o moni dan mavj ud i nnovat si on
usull ari ga e`ti bor beril mayot ganli gi. Bugunda bir- biri bil an bog’li q bu i kki o mil
yaqqol ko` zga t ashl an moqda. Shunday deyi sh
mu mki nki, sot si ol ogi ya
yangil ani shni t al ab qil yapti. U an` a
n
avi y t ashhi s f unktsi yal ari dan doi mo
o` zgar uvchan ijti moi y ti zi mni o`r gani shga o`tishi kerak. XX asr ni ng oxiri XXI
asr ni ng boshi t ezl ashgan ijti moi y j arayonl ar, di na mi k ijti moi y o` zgarishl ar davri.
Bos hqar uvni ng i nnovat si on usulisi z bi zni bi z bil may milli y chegaral ar t al ofati
kut moqda. Shuni ng uchun, XXI asr chaqiri g’i ga munosi b j avob beri sh uchun
ijti moi y kengli kni o` zl ashtirishni ng i nnovat si on usuli, har xil ijti moi y
o` zgarishl ar ni faqat o`r gani b va ol di ndan ayti b beri bgi na qol may, bal ki a mali y
hayot ga f aol t a`sir qilish, bashor at qili ngan ijti moi y natij al arni olish, mur akkab
ijti moi y ti zi mlar ni ng ri vojl ani shi ga t a`sir ko`rsatishga qodir vosital ar i zl ash zar ur.
Ja mi yat hol ati ga, ijti moi y kasalli kl ar ga tashhi s qo` yi sh e mas, bal ki ijti moi y
jarayonl ar va hodi salarga t a`sir qilish, ular ni l oyi hal ash t obora sot si ol ogi yani ng
pr ed meti ga ayl ani b bor moqda.
13
Do'stlaringiz bilan baham: |
