105
Populatsiya genetikasi
Genetikaning alohida shahobchasi bo`lgan population genetika populatsiyalarda genlar va genotip hamda
fenotiplarning uchrash qonuniyatlarni o`rganadi.
a)bir kolbaga 10 juft jigarrang ko`zli aa drozofila va 40 juft qizil ko`zli AA drozofilla pashshasi
joylashtirilgan. Agar ikki xil drozofila o`zaro chatishadigan bo`lsa, 5-bo`g`inda ular fenotipning o`zaro
nisbati qanday bo`ladi ?
Agar kolbaga joylashtirilgan drozofilalar tasodofiy chatishadi, deb faraz qilsak, Xardi-Vaynberg formulasini
tadbiq qilish kerak: q
2
: 2q(1-q) : (1-q)
2
. a)AA genotiplar aa genotiplarga nisbatan 4 barobar ko`p, shuning
uchun A allelning chastotasi 0,8, a allelniki 0,2 ga teng. Ularning o`zaro chatishish natijasi quyidagicha
qA-0,8
(1-q)a -0,2
qA-0,8
q
2
AA-0,64
q(1-q)Aa-0,16
(1-q) a-0,2
q(1-q) Aa-0,16
(1-q)
2
aa -0,04
q
2
AA-0,64; 2q(1-q) Aa-0,32; (1-q)
2
aa -0,04 hosil bo`ladi. Bunda A-allelning chastotasi 0,64 AA + 0,16 Aa=
0,8 ga; a allelning chastotasi 0,04 aa + 0,16 Aa = 0,2 ga teng. Demak, keying bo`g`inda genlarning chastotasi
o`zgarmaydi.
Mustaqil yeching
1.G`o`za o`zidan changlanuvchi o`simliklar qatoriga kiradi. Simpodiyasi (A) bor 4 ta o`simlik simpodiyasi
yo`q (a) 2 ta o`simlik bilan o`zaro chatishtirilsa, 5 bo`g`inda gomozigota va geterezigotalarning nisbati
qanday bo`ladi?
J:F
1
da 100% Aa, F
2
da 1:1, F
3
da 3:1, F
4
da 8,75 :12,5
F
5
da 9,375 : 6,25
2.Yaroslav qoramol zotiga mansub 850 ta sigirdan 799 tasi qora junli, 51 tasi to`q qizil ekanligi aniqlandi.
Mazkur populatsiyada qora va qizil rangli qoramollarning fenotipi nisbatini F
2,
F
3
da aniqlang
J:F
2
da ham F
3
da ham 0,58 AA:0,36 Aa: 0,06 aa
3.Quyonchilik fermasida boqilayotgan shinshilli quyon zoti naslida ajralish ro`y berdi. Tug`ilgan 240 ta
quyondan 3 tasi oq junli ekanligi ma`lum bo`ldi. C
SH
(shinshilla) geni takrorlanishini Xardi-Vayberg
formulasiga muvofiq aniqlang?J: 0,11
4.Javdarda albinism retsessiv belgi hisoblanadi. Tekshirilgan uchastkadagi 840 ta o`simlikdan 210 tasida
albinism borligi aniqlandi. F
2
– F
4
da albinism genining takrorlanish darajasini aniqlang J: F
2
–F
4
da 0,5
5.Javdarda poyasining tukli bo`lishi A dominant, tuksiz bo`lishi aa retsessiv genlari bilan ifodalanadi.
Javdar bir populatsiyasida ushbu genlar mos ravishda 80% va 20% ni tashkil etadi. Agar
digeterozigotali
organizmlar chatishtirilganda 1000 ta o`simlik olingan bo`lsa, shulardan
nechtasi gomozigota tukli
bo`ladi? J:640
6.Javdarda poyasining tukli bo`lishi A dominant, tuksiz bo`lishi aa retsessiv genlari bilan ifodalanadi.
Javdar bir populatsiyasida ushbu genlar mos ravishda 80% va 20% ni tashkil etadi. Agar digeterozigotali
organizmlar chatishtirilganda 1000 ta o`simlik olingan bo`lsa, shulardan nechtasi tukli bo`ladi? J:960
7.Bir orolda tarqalgan 10000 ta tulkidan 9991 tasi jigarrang, 9tasi oq junli bo`lgan:
a)mazkur tulki populatsiyasidagi gomozigota jigarrang, geterezigota jigarrang va oq junli formalarning
nisbatini protsent hisobda aniqlang?
b)Xardi-Vaynberg qonuniga ko`ra, bunday tulkilarning ikkinchi bo`g`inida A va a genlarning nisbati qanday
bo`ladi?
J:a –b 98,6% AA : 1,3 % Aa : 0,005 % aa
8.Dengiz cho`chqalarida yungning kaltaligi A gen, kaltaligi ustidan dominantlik qiladi.
Dengiz
cho`chqalarining bir populyatsiyasida ushbu genlar mos ravishda 60%, 40%ni tashkil etadi. Agar
digeterozigotali organizmlar o`zaro chatishtirilsa 1800 ta individ olingan bo`lsa,
shulardan nechtasi
nechtasini yungi uzun ekanligini aniqlang?
106
9.Odamda kar va soqovlik belgisi autosomada joylashgan bo`lib, retsessiv holda naslda-naslga o`tadi.
Mazkur kasallikning uchrash darajasi 2:10000. 800000 aholisi bo`lgan shaharda mazkur belgi bo`yicha
geterezigota va kar-soqov odamlarning soni qancha?
J:1600 ta kar-soqov uchraydi; geterezigota odamlar 22400 ta
10.Kuzgi javdar maysalarida antonsian rang – A, yashil rang- a gen ta`sirida rivojlanadi. 1000 m
2
maydondagi 300000 ta o`simlikdan 75000 ta o`simlikning maysasi yashil rangda:
a)mazkur populatsiyalarda yashil rangli o`simliklar necha % ni tashkil etadi?
b)A allelning takrorlanish darajasi qanday?
c)AA genotipli o`simliklar necha % ni tashkil etadi?
d)Aa genotipli o`simliklar necha % ni tashkil etadi?
e)a allelning takrorlanish darajasi qanday?
J: a-25, b-50, c-25, d-50, e-50
11.Makkajo`xorida kraxmalli endosperm dominant, mumsimon endosperm retsessiv bo`lib, ular A va a
genlar ta`sirida rivojlanadi. Endospermada kraxmali bor navning doni tekshirilganda ularning 16 % I
mumsimon endospermga ega ekanligi ma`lum bo`lgan. Mazkur makkajo`xori populatsiyasining urug`I ekilsa
kelgusi bo`g`inda:
a)retsessiv allel genning takrorlanish darajasini;
b)dominant genning takrorlanish darajasini;
c)necha % o`simliklar dominant gomozigotali;
d)necha % o`simliklar dominant geterezigotali bo`lishini aniqlang?
J:a-0,4; b-0,6; c-36; d-48
12.Odamda albinism retsessiv genga bog`liq. Ma`lum regionda yashaydigan 20000 aholidan 412 tasi
albinism ekanligi aniqlangan:
a)necha % odam mazkur gen bo`yicha gomozigotali?
b)retsessiv allelning takrorlanish darajasi qanday?
c)dominant allellarning takrorlanish darajasi qanday?
d)necha % odam dominant gomozigotali;
e) necha % odam dominant geterozigotali;
J:a-2,06, b-0,14, c-0,86, d-73 e-24
13.Ba`zi hayvonlarning birinchi xromosomasida C, C
1
, C
2
allellari,
ikkinchi xromosomada D va d
allellari uchrashi mumkin bo`lsa, bu allellarga nisbatan populatsiyada necha xil genotipli hayvonlar
olish mumkin?J:18
14.Makkajo`xori kraxmalli endosperm dominant A, mumsimon endosperm aa genotiplari orqali
irsiylanadi. Makkajo`xorining bir populatsiyasida ushbu genlar mos ravishta 80%, 20% ni tashkil etadi.
Agar digeterozigotali organizmlar o`zaro chatishtirilsa avlodda 4800 ta o`simlik olingan bo`lsa,
urug`larning nechtasi mumsimon formalar tashkil etadi?J:192
Do'stlaringiz bilan baham: 
