birinchidan,
inkorni
in k orda, d a sta w a l, narsa va h o d isalar abadiy o 'zg arm asd an qola
olmasligi, davrning o ‘tishi bilan har bir narsa va hodisa o'zgarishi,
bu o ‘tish d a yangining paydo b o 'lish m exanizm ini ochib beradi.
B uni
destruksiya
deyiladi.
Ikkinchidan,
u yem irilayotgan (in k o r
etilayotgan) narsa bilan paydo bo 'layo tg an yangi narsa o'rtasidagi
o ‘zaro bog‘liqlikni, ularning bir-biriga bo'lgan m unosabatini ochib
beradi. B uni
kummulatsiya
deyiladi.
Uchinchidan,
in k o r e tila
yotgan narsa oldin erishgan y utu q larn i, un ing rivojlanishga q o d ir
b o ‘lgan b a ’zi belgi va x u su siy atlarin i saqlab qo lish , u la rd a n
foydalanish asosida yuz beradi. B uni
konstruksiya
deb yuritiladi.
Shu asosda o 'zg arish , rivojlanish sodir b o 'lad i. B u n d an in k o rn i
in k o rn in g m uh im belgisi, y a ’ni narsa va ho d isalarnin g ilgarilab
rivojlanishi, y an g ilikning yengilm asligi m a n tiq a n o 'z - o 'z id a n
kelib chiqadi.
Xullas, inkorni ink o r jaray o n id a oddiydan m urakkablikka,
quyidan yuqoriga qarab ilgarilab boruvchi rivojlanish sodir bo'ladi.
Shuning u ch u n inkorni inkor jarayo nin in g xarakterli xususiyat-
laridan biri — uni orqaga qaytarib boMmasligidir. Buning sababi
shundaki, h a r bir yangi bosqich ilgarigi bosqichlarning b u tu n
boyligini o 'zid a sintezlashtirib, taraqqiyotning yanada yuqoriroq
shakllari uchun zam in yaratadi. Bu sintez „inkorni inkor11 deyiladi.
Inkorni ink or tufayli, h a r b ir paydo b o 'lg an yangilik shuning
u ch u n sintez deyiladiki, u n d a eskining rivojlanishga qodir b o 'lg an
to m o nlari saqlanib qolib, yangida paydo b o 'lg an to m o n lar bilan
uzviy birikkan b o ‘ladi va shu asosda rivojlanishning navbatdagi
b o sq ic h in i t a ’m in lay di. X u d d i shu уоЧ b ilan ta ra q q iy o tn in g
y o ‘nalishi belgilanadi.
Y u q o rid a a y tilg a n , b ir - b ir i b ila n c h a m b a rc h a s b o g 'liq
b o ‘lgan u c h ja ra y o n n in g birligi hozirgi k u n d a O 'z b e k isto n n in g
m u staq illig in i m u sta h k am lash va riv o jlan tirish d a o 'z ifo dasini
to p m o q d a . Biz u c h u n h o z ir ja m iy a tim iz d a eskirgan ijtim o iy
m unosabatlarni, iloji b o rich a , dialektik izchillik va ziyraklik bilan
144
o ‘z v a q tid a b a r ta r a f e tis h , y an gi p a y d o b o 'la y o tg a n b o z o r
iqtisodiyotiga oid m unosabatlarni o ‘z vaqtida payqay olish, ularni
riv o jlan tirish y u tu q la rim iz n in g k o ‘p ayishiga keng im k o n iy atlar
ochib beradi. D avlat to m onidan am alga oshirilayotgan va xalqim iz
ken g q o ‘lla b -q u v v a tla y o tg a n b o z o r m u n o s a b a tla ri ja m iy a -
tim izdagi xo'jasizlik, sh ah ar va qish lo qlard a m e h n atn in g h am m a
sohalarida boshqarishning buyruqbozlik usullari, jam iy atg a zarar
y etk azu vch i ekologik va m a ’naviy b u zu lish larn in g tu g atilish ig a
olib keladi.
S h u n d ay qilib, b o rliq va b ilishga xos m iq d o r h am sifat
o'zgarishlari, qaram a-qarshiliklar birligi va kurashi, inkor va inkorni
inkorlar benihoya davom etaveradi. Bu abadiy davom etadigan
jarayonda dialektikaning barcha tam oyillari birgalikda am al qiladi.
B unda h ech bir narsa yoki hodisa abadiy — o ‘zgarm asdan qola
olm asligi, am m o u lar o ‘rtasida vorisiy alo q alar va b og‘lanishlar
mavjudligini ifodalaydi.
10 Falsafa
145
Do'stlaringiz bilan baham: |