Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №19 (том 3)

ФИО автора: 
Пирназарова Гулноза Абидбековна
ТДТУ Кончилик иши ва металлургия факултети 7М-20 АКВБТРТҚ гуруҳ 
талабаси
ФИО научного руководителя: 
Тўйчиева И.А. 
ТДТУ Маркшейдерлик иши ва геодезия кафедраси доценти
Название публикации:
«АВИАЦИЯ-КОСМИК ВОСИТАЛАРИ ЁРДАМИДА 
ЁНИЛҒИ ҚУЙИШ ШАХОБЧАЛАРИНИ АСОСЛАШ (ТОШКЕНТ ШАҲРИ 
МИСОЛИДА)» 
Самолёт, вертолёт ва учувчисиз учиш аппаратларга ўрнатилган аэрофотоаппарат ёки 
аэрокамера ёрдамида ерни суратга олиш жараёнига ЕМЗ (ерни масофадан зондлаш) дейилади. 
ЕМЗ материаллари асосида топографик карта тузиш, жойдаги ҳолатни ўрганиш, 
метеорологик ва геологик ҳолатни ўрганиш учун ва халқ хўжалигининг бошқа мақсадлари 
учун амалга оширилади. Шу жумладан ерни масофадан зондлаш воситалари ёрдамида ЁҚШ - 
ёнилғи қуйиш шаҳобчаларини жойлашувини лойиҳалаштириш, хариталаштириш ҳамда 
иқтисодий таҳлил қилиш мақсадга мувофиқ. Яъни, аэрофотосёмка ёрдамида, йўлларнинг 
жойлашуви, йўллар берк кўчага киряптими йўқми, йўлларнинг кенглиги, машиналарнинг 
изчил қатнови, ҳамда стандартларга жавоб бериши масалалари, аҳоли пунктларининг 
жойлашуви, ер тузиш лойиҳалари каби маълумотларни таҳлил қилинади. 
АЁҚШ - автомобилларга ёнилғи қуйиш учун мўлжалланган йўл ёқасидаги ускуналар 
мажмуаси. Автомобилларни анъанавий углеводород ёнилғиси турлари билан тўлдирадиган 
енг кенг тарқалган газ станциялари, бензин ва дизел ёқилғиси (газ станциялари). Автомобил 
газини тўлдириш компрессор станцияси сиқилган табиий газ (CНГ) ва автомобил газини 
тўлдириш станцияси (АГЗС) - суюлтирилган газ билан тўлдириш (ЛПГ). Бундан ташқари, 
водород газ станциясининг бир неча турлари мавжуд. 

---

508 
Расм 1
-https://www.goldenpages.uz/ Тошкент шахридаги АЁҚШ ва ГТКС ларнинг жойлашуви. 
Ёнилғи шахобчаларининг жойлашувини тўғри танлаш, транспорт воситаларини ёнилғи 
билан узлуксиз таминлаш, аҳоли яшаш пунктларига нисбатан энг хавфсиз жой бўлиши, ҳамда 
ҳаракатланувчи транспортларга қулайлик яратиш учун ва транспорт қатнов йўлларига халақит 
бермаслигини олдини олиш учун дронлар, масофадан зондлаш қурилмалари ва аэрокосмик 
воситалар юқори аниқликда аниқлаш имконини беради. Бу қурилмалар Европа мамлакатлари 
ҳаётининг ажралмас бир бўлагига айланиб улгирган. Ўзбекистон Республикаси 
Президентининг “Қишлоқ хўжалигида ва шаҳарларда мўлжалланган ерлардан фойдаланиш ва 
муҳофаза қилиш тизимини такомиллаштиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги 
қарорини инобатга олсак ёнилғи қуйиш шахобчаларининг ва газ тўлдириш компрессор 
станциаларининг ҳозирги ҳолатини ўрганиш ва уларнинг мониторингини олиб бориш 
ишларини нафақат фаоллаштириш балким такомиллаштириш лозим.
Ёнилғи қуйиш шахобчаси ускуналари қуйидагиларни ўз ичига олади:
- ёқилғи ва мой тарқатувчи воситалар;
- сув ва ҳавони тўлдириш мосламалари;
- ер ости ёнилғиси;
- нефт ва электр алоқаси;
- ёнғинга қарши ускуналар;
- компрессор. 
Ёнилғи қуйиш жараёнларини автоматлаштириш истиқболли бўлиб, ёқилғи қуйиш 
шахобчаларининг ўтказувчанлигини оширади, ёқилғи йўқотишларини ва жараёнларнинг 
меҳнат зичлигини камайтиради. Шу мақсадда ёқилғи ва мой дозасини тарқатишни масофадан 

---

509 
туриб бошқариш, якка ёнилғи қуйиш шахобчаси билан автоматик калитда ёки штампланган 
картада, ёнилғи қуйиш шахобчаси операторининг шахобчалари билан механизациялашган 
ёнилғи қуйиш стантсиясининг ишлашини ҳисобга олиш ва бошқаларда қўлланилади.
Стационар, амбулатор ёнилғи қуйиш шохобчаларини ёруғлик ва чақмоқлардан ҳимоя 
қилиш тизимлари билан жиҳозланган бўлиши лозим. Жойлашув бўйича автомобил йўллари 
ва шаҳар ёнилғи қуйиш шахобчалари мавжуд (расм-1). Шаҳар ёқилғи қуйиш шахобчаларига 
нисбатан қаттиқроқ хавфсизлик талаблари қўйилади, хусусан, турар-жой бинолари, 
мактаблар, касалхоналар, жамоат биноларига йўл қўйиладиган масофалар қатъий тартибга 
солинади. Тошкент шаҳрининг ўзида ЁҚШ (ёнилғи қуйиш шахобчаси) ларининг сони