Тарих факультети/Археология кафедраси 5120400-археология таълим йуналиши

Саналарни аниқлаш усуллари. 
Ашѐвий буюмларни санасини, яъни ѐшини аниқлашда археология, 
геология, 
палеоантропология, 
палеоклиматология, 
археозология, 
археоботаника, палеография, кимѐ, физика, тилшунослик, информатика ва 
бошқа фанлар қўлга киритган маълумотлар муҳим аҳамиятга эгадир. 
Даврлаштириш усуллари
Палеолит даври одамлари ҳаѐт тарзини тиклаш, тош даври 
манзилгоҳлари одам қолдиқларини тадқиқ ва таҳлил этиш мазкур 
манзилгоҳни археологик разведка қилиш ва қазиш билан бевосита 
боғлиқдир. Ушбу археологик тадқиқотлар ҳужжатлари муайян технологик 
усуллар ѐрдамида қайд этилади. Мазкур қайта тиклаш субъектив, 
гоминидлар феъл атворининг кўпгина жиҳатларини назардан четда 
қолдириши, яъни ноаниқ фактларга асосланган бўлиши мумкин. Шу боис 
замонавий этнографик, этологик, топонимик ва геологик тадқиқотлардан 
эксперемент сифатида фойдаланиш, улардан қимматли маълумотлар олиш 
мумкин, аммо улардан жуда эҳтиѐтлик билан фойдаланиш лозим. 

---

Сўнгги йиллар ичида олимлар ибтидоий жамият тарихининг нисбий ва 
мутлақ аниқ санаси-ѐшини аниқлашнинг янги усулларини кашф этиб, уларни 
синовдан ўтказдилар. 
Булар геохронология, радиометрик, радиоуглерод, дендрохронология, 
археомагнит, калий-орган ва бошқа усуллардир. Мазкур усуллврни фанда 
кўллаш натижасида ибтидоий жамият тарихини даврларга бўлиш, даврлар 
санасини аниқлашда яхши натижаларга эришилди. 
Радиоуглерод усули
. 
У ѐки бу археологик ѐдгорликларнинг маданий қатламларидан 
топилган дарахт, кўмир, ҳайвон ва одам суякларининг ѐшини аниқлашда 
радиоуглерод услубидан кенг фойдаланилмоқда. 
Олимларнинг тадқиқотлари натижасида азот атомларига космик 
нурларнинг таъсири остида атмосферада атом оғирлиги С 14- карбон -14 
бўлган углероднинг радиоктив изотопи муттасил равишда тўплана бориши 
кузатилган. 
Атмосферадан эса уни ўсимликлар ютади, радиоктив изотоплар эса 
ўсимликлар ва нафас йўллари орқали ҳайвон ва одам танасига сингади. 
Ҳайвон ва ўсимликлар ҳайвон ҳалок бўлар экан карбон 14 ҳам емирила 
боради. Олимларнинг тадқиқотлари шуни кўрсатадики, карбон 14 нинг ярим 
емирилиши даври 5730 йилга тенг экан. Карбон -14 нинг емирилиш даражаси 
билиб олингач ҳайвон, одам ва ўсимликларнинг яшаган вақти аниқ бўлиб 
қолар экан.