2 Tezlik va tezlanish

8. Impulsning saqlanish qonuni
N ta moddiy nuqtadan tashkil topgan sistemani qarab chiqaylik. Berilgan jismga sistemaning boshqa jismlari 
ko’rsatadigan ta’sir kuchini ichki kuchlar, sistemaga kirmagan jismlarning ta’sir kuchi esa tashqi kuchlar deyiladi. Agar 
tashqi kuchlar bo’lmasa, sistema yopiq sistema deyiladi. Sistemani tashkil etuvchi jismlar impulslarning yig’indisi, 
sistemaning impulsi deyiladi. 
2 ta jismdan iborat yopiq tizim berilgan bo`lsin. Massalari m1 va m2 bo`lgan bu jismlarning tezliklari 

1 va 

2 , demak 
impulslari mos ravishda p1 va p2 bo`lsin. Jismlar o`zaro ta’sirlashgandan keyin tezliklari 

11 va 

21 bo`lgan bo`lsin 
𝒅𝒑₂
= −
𝒅𝒑₁; 𝒅𝒑₁ + 𝒅𝒑₂ = 𝟎 ; 𝒅(𝒑₁ + 𝒑₂) = 𝟎; 𝒑₁ + 𝒑₂ = 𝒄𝒐𝒏𝒔𝒕

ya’ni bir jismning impulsi 

qancha ortsa ikkinchisiniki shuncha kamayadi. Bunga 
impulsning saqlanish qonuni
deyiladi. 
9. Tortishish kuchlari va og‘irlik 
 
Og'irlik - bu nisbatan kuchli tortishish maydonida (masalan, Yer yuzida) dam olayotgan jismga kuchni 
o'lchash. Ushbu og'irlik hissiyotlari qo'llab-quvvatlovchi pollar, o'rindiqlar, ko'rpa-to'shaklar, tarozilar va 
boshqalar bilan aloqa qilishdan kelib chiqadi. Og'irlik hissi tortishish kuchi nolga teng bo'lganida ham, aloqa 
kuchlari ta'sirida va tanani engib chiqqanda ham hosil bo'ladi. harakatsizlik mexanik, noaniqtortishish 
kuchi kuchlar - masalan, a 
santrifüj, aylanuvchi Kosmik stansiya yoki tezlashtiruvchi transport vositasida 
Gravitatsiya
(
lotincha
: 
gravitas
) 
yoki 
tortishish
— 
tabiiy 
fenomen
 
boʻlib, 
fizik 
jismlarning
 bir-biriga 
ularning 
massasiga
 
mutanosib
 
kuch
 
bilan tortilishida namoyon boʻladi. Gravitatsiya jismlarga 
vazn
 beradi. Gravitatsiya 
tarqoq materiyani yigʻadi, yigʻilgan materiyani esa birga ushlab turadi; shuning hisobiga 
Yer
, 
Quyosh
 va 
olamdagi
 boshqa 
makroskopik jismlar yuzaga kelgan va mavjud. Gravitatsiya 
— har qanday jismlar orasida vujudga keluvchi universal 
oʻzaro taʼsir. Agar oʻzaro taʼsir kuchsiz va jism yorugʻlikning vakuumdagi tezligiga Karaganda juda kichkina tezlik bilan 
harakatlanayotgan boʻlsa, 
Isaac Newtonning
 
butun olam tortishish qonuni oʻrinli boʻladi.