1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

ҚИЙМАТ ТУРЛАРИ
Солиқ солиш 
мақсадидаги
қиймат* 
6.2-расм. Қиймат турларининг таснифий схемаси
 
* бозор қийматидан фарқли кўчмас мулкни баҳолашда МБМС №10 “кўчмас мулкни 
баҳолаш” га мувофиқ аниқланиши мумкин бўлган асосий қиймат турлари 

---

Кўчмас мулкни баҳолаш аниқ бир мақсадда амалга оширилиши сабабли 
қидирилаётган қиймат турини аниқлаш ҳам турлича бўлади. Юқорида келтирилган 
таснифга асосан қуйида қиймат турлари ва уларнинг қўлланиш соҳасини кўриб 
чиқамиз. 
Бозор қиймати
– бу рақобатчилик шароитида, очиқ бозорда объект сотилиши 
мумкин бўлган энг эҳтимоли юқори пул миқдори. 
Бозор қиймати
эгалик ҳуқуқи ўзгаришида, шунингдек ҳуқуқларнинг давлат 
ҳисобига ундирилишида, лизингда, кредитлашда, ҳамкорликни тугатишда аниқланади. 
Бошқа моддий активларда бўлгани каби кўчмас мулкни баҳолашда ҳам бозордан 
фарқли қийматлардан фойдаланилади: 
Инвестициявий қиймат
– келтирилган инвестицион мақсадларда аниқ шахс учун 
даромад келтириш нуқтаи назаридан аниқланадиган объектнинг нархи. Инвестицион 
қиймат, инвестор томонидан кутиладиган даромадлар ва капиталлаштиришнинг аниқ 
ставкасидан келиб чиқиб ҳисобланади ва у бозор қийматидан ё юқорироқ ёки пастроқ 
бўлиши мумкин. 
Амалдаги корхона қиймати
– бу бизнеснинг яхлит қиймати. Кўчмас мулкни 
баҳолашга нисбатан амалдаги корхона қиймати – бу кўчмас мулкдан фойдаланилувчи 
бизнеснинг таркибий қисми қийматидир. Қийматнинг бу тури корхона билан боғлиқ, 
лекин амалдаги корхона қиймати номоддий активлар, ер ва бинолар мажмуи, ишчи 
кучи, ускуналар ва менежментни бирлаштириши сабабли кўчмас мулк қийматидан 
фарқ қилади. Амалдаги корхона қийматини баҳолаш, одатда, меҳмонхоналар, 
ресторанлар, дўконлар, савдо марказлари, саноат корхоналари кабилар учун амалга 
оширилади. 
Суғурта қиймати
- тугатиш (ёки бузилиш) ҳавфи мавжуд бўлган объектнинг 
тиклаш қиймати ёки ўриндошлик қиймати асосида ҳисобланади. Объектнинг суғурта 
қиймати асосида суғурта суммалари, тўлов ва фоизлари аниқланади.