Ўзбекистон республикаси президенти ҳузуридаги қонунчилик ва ҳУҚУҚий сиёсат институти

БМТнинг 1986 йилдаги Ривожланишга бўлган 
ҳуқуқ тўғрисидаги Декларацияси
да қайд этилганидек, 
инсон 
ривожланиш 
жараёнининг 
асосий 
субъекти 
ҳисобланади.

---

38
Шу билан бирга, шуни ёдда тутиш керакки, мазкур янгилик 
“ўзбошимчалик”ни назарда тутмайди, чунки Конституция-
мизнинг 21-моддаси иккинчи қисмида 
инсоннинг ўз ҳуқуқ ва 
эркинликларини амалга оширишда бошқа шахсларнинг, 
жамият ҳамда давлатнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва 
қонуний манфаатларига путур етказмаслиги шартлиги 
аниқ кўрсатилган.
Ўз шахсини эркин камол топтириш ҳуқуқи – бу 
инсоннинг ўз шахсини эркин ривожлантириш, қонун-
чилик ҳужжатлари билан тақиқланмаган ҳар қандай 
ҳаракатни амалга ошириш ҳуқуқига эга бўлиши
дир. 
Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларациясида ҳам айнан 
“ҳар бир инсон қаерда бўлишидан қатъи назар, ўзининг 
ҳуқуқ субъекти сифатида тан олинишига ҳақли”
деган 
қоида мустаҳкамланганлиги бежиз эмас. 
Юридик жиҳатдан шахсни эркин камол топтириш ҳуқуқи 
унинг ҳуқуқларини қонунчиликда кафолатлаш, сўнгра уларни 
таъминлаш орқали амалга оширилади. Ўзбекистон қонунчилиги 
“инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати 
ва бошқа дахлсиз ҳуқуқлари олий қадрият ҳисобланади”
деган олтин қоида билан сингдирилганлиги эркин камол 
топтириш ҳуқуқини амалга ошириш учун барча имкониятлар 
мавжудлигини англатади.
Ўз шахсини эркин камол топтириш ҳуқуқи инсоннинг ижод 
қилишга бўлган ҳуқуқлари асосида таълим олиш, маданий ва 
ижтимоий неъматлардан баҳраманд бўлиш, ўзига керакли бўлган 
билим ва илмни олиш ҳуқуқини ҳам англатади. Ўз шахсини 
эркин камол топтириш ҳуқуқи белгиланиши инсонга ўзини ўзи 
кашф этишга бўлган эҳтиёжлари амалда таъминланиши учун 
конституциявий-ҳуқуқий асосларни мустаҳкамлайди.

---

39