Ўзбекистон республикаси президенти ҳузуридаги қонунчилик ва ҳУҚУҚий сиёсат институти

бирор-бир қонунда кўрсатилмаган мажбуриятни ёки 
қандайдир вазифани (масалан, жамоат ишларига жалб 
қилиш, иш вақтидан ташқари ёки дам олиш кунлари 
ишлаш) ташкилот раҳбари томонидан ходимга юклаш 
каби салбий ҳолатларга
қатъиян чек қўяди.
Мазкур норма 
Германия, Болгария, Сербия, Грузия, 
Испания 
ва бошқа мамлакатлар конституцияларида белгилаб 
қўйилган.
22-савол: 
Ўзбекистон Республикаси фуқа-
роси Ўзбекистондан ташқарига мажбурий 
чиқариб юборилиши ёки бошқа давлатга 
 бериб юборилиши мумкинми?
Жавоб: 
Ҳар бир давлат ўз фуқароси қаерда бўлишидан қатъи 
назар, уни ҳимоя қилишга мажбурдир. Шу нуқтаи назардан, 
ҳеч бир давлат ўз фуқаросини ҳудудидан мажбуран чиқариб 
юборилишига ёки бошқа давлатга беришга йўл қўймайди. 
Айнан шу мақсадда янги таҳрирдаги Конституциямиз 
лойиҳасининг 23-моддасида 
“Ўзбекистон Республикаси 
фуқароси Ўзбекистондан ташқарига мажбурий чиқариб 
юборилиши ёки бошқа давлатга бериб юборилиши 

---

41
мумкин эмас”
, деган инсонпарвар норма белгиланмоқда. 
Фуқаронинг ўз мамлакати ҳудудидан мажбурий 
чиқариб юборилиши
деганда, 
унинг эрки-хоҳишига зид 
равишда сиёсий, диний, миллий, мафкуравий, маданий ва 
бошқа қарашлари ёки фаолиятини ёхуд бошқа важларни 
асос қилиб яшаб турган мамлакатидан мажбурий чиқариб 
юборилишини 
англатади. Бундан ташқари, сургун ёки бадарға 
каби жазо чораси сифатида ҳам ўз уйини тарк этишга мажбур 
қилиниши тушунилади. 
Шўролар даврида сиёсий тузумга ёқмайдиган ёки ўзгача 
фикрлайдиган фуқароларни Ватанидан ташқарига сургун 
қилиш амалиёти бунга ёрқин мисол бўла олади. 1930 йилларда 
мамлакатимизда 5,5 мингдан зиёд оилалар сиёсий тузумнинг 
қурбонларига айланиб, “қулоқ” қилинганлиги, зўравонлик 
билан ўз ватанидан, қариндош-
уруғларидан жудо этилганлиги 
тўғрисида маълумотлар бор.
Инсон ҳуқуқи ва қадр-
қимматини оёқ ости қилувчи 
амалиётлар тарихда бўлган-
лигини инобатга олиб, давлат 
ўз фуқароларини жазо ёки 
сиёсий чора сифатида ўз 
ҳудудидан мажбуран чиқариб юбориши мумкин эмаслиги