markaziy qismidagi nodir arxitektura inshootlari sirasiga kiritish mumkin.
H ar ikkala bino ham 2000-2002 yy.dagi qayta tiklanishdan keyin
zamonaviy qiyofa va o ‘ziga xos intererga ega bo'ldi.
Nukusdagi I.Saviskiy nomidagi Qoraqalpog'iston Davlat san’at
muzeyi qurilishida (arxitektorlar S.Sutyagin va I.Li, 2003-y.) an’analami
o'zlashtirishga mutlaqo yangicha yondashilgan. U nafaqat mamlaka-
timizda, balki undan uzoqlarda ham san’at durdonalari ichida munosib
o ‘rin tutadi.
Nukus qurilishida monum ental haykaltaroshlikka va arxitektura
ham da san’atning uyg'unlashuviga katta o ‘rin berilgan. Mustaqillik
yillarida «Motamsaro ona» (arxitektor O.To'raniyozov, haykaltarosh
Sh. To‘legenov, 1999-y.), Mirzo Ulug'bek (arxitektor, K. Molutov,
1994-y.), Ajiniyoz Qo‘siboy (arxitektor K. Molutov,
haykaltaroshlar
A. Rahmatullayev, L. Ryabsev, 1999-y.) kabi buyuk shaxslarning
haykallari yaratildi.
Beruniy tumani m a’muriy markazi Beruniy shahrining hozirgi aholisi
53,3 ming nafar odam bo'lib, 1850,6 ga maydonni egallagan va Nukus
shahridan 138 km uzoqlikda joylashgan. U bo‘yi 5,5 km va eni 4 km
ga c h o ‘zilgan ixcham rejaga ega. U nda sanoat va obodonchilik
hududlari yaqqol ko‘zga tashlanib turadi. Sanoat hududi asosan,
shaham ing shim oli-g‘arbiy va ja n u b i-g ‘arbiy
qism ini egallagan,
obodonchilik hududi esa uning shimoliy, markaziy, sharqiy va janubiy
qismlarida joylashgan. Turar-joy manzilgohlari bir qavatli yakka
tartibdagi rejali uylardan iborat bo'lib, ikki qavatli seksiya uylarning
uncha katta bo‘lmagan guruhlari bilan birgalikda shahar ko‘chalarining
har ikki tarafini to'ldirib turadi.
Shahar yangi bosh rejasida («О‘zshaharsozlik», 2005-y.) mavjud
shahar tashkil etuvchi negizlar saqlanib qolgan va yengil sanoat
korxonalari bilan ba’zi qo'shimchalar kiritilgan.
Shaharni shimoliy va
qisman sharqiy va g‘arbiy yo‘naIishIarda ko'proq rivojlantirish taklif
etilgan, shahaming sharqiy qismida «Ipak yo‘li» avtobani va g‘arbda
aylana shohroh paydo bo‘lishi singari rejaviy cheklovlar hisobga olingan.
Foydalanish bo‘yicha shahar loyihaviy hududi sanoat va obodon
qismlariga bo'linadi, ular shahar rejaviy asosini tashkil etuvchi to ‘rt
shaharsozlik turkumiga kiradi. Bu turkumlaming har biri turli inshootlar
yig‘indisini o‘zida namoyon etadi (xizmat ko‘rsatish markazlari, sanoat
korxonalari, turar-joy uylari, o‘quv yurtlari, parklar). Loyihaga ko£ra
shahar jamoat markazi ulami yagona shahar tuzilmasiga birlashtirib
turadi. Markazning asosiy unsurlari sifatida birinchi turkumda joylashgan
110
umumshahar inshootlari bo‘lgan ma’muriy-xo‘jalik kichik markaz taqdim
etiladi va ular bilan bog‘liqlikda uchinchi turkumda tibbiyot majmuasi
mavjud. Shahar markazidan sharq tomonga qarab — ikkinchi turar-
joy turkumida 20 ming o ‘rinli o'yingohi
bor shahar sport markazi va
to‘rtinchi turkumda qoramol sotiladigan sobiq bozor negiziga asoslangan
sanoat zonasi kichik markaz bo'lib hisoblanadi. M ana shu asosiy kichik
markazlar bilan bir qatorda loyihada ikkinchi darajali uncha katta
bo'lm agan shaharsozlik tarm oqlari tizimi kiritilgan. Shaharsozlik
tarmoqlari turar-joy qurilishining turli mahallalarini birlashtiruvchi asosiy
p iy o d a y o ‘lla rd a jo y lash g an . S h ah a r m ark azi n eg izi m avjud
inshootlardan iborat. Loyihada markaz ahamiyati ko‘zda tutilgan
parklar negizida qo‘shimcha ko'kalam/.orlashtirish, tum an hokimiyati
r o ‘parasidagi m arkaziy
m aydonni kengaytirish, Beruniy m uzey
majmuini rivojlantirish, shahar janubiy qismida sport majmui bunyod
etish bilan kuchaytirish taklif etilgan.
Zamonaviy Beruniy shahri yirik ulov almashtirish tarmog'i hisob
lanadi, bu yerda davlatlararo, respublika va viloyat ahamiyatidagi
avtoyo‘llar kesishadi. Loyiha bo'yiclia ular qisman qayta tiklanib,
zamonaviylashtirilishi kerak. Ilisob-kitob
muddatiga bozor hududi
hisobiga 350 yo‘lovchigacha bo'lgan avtovokzalni kengaytirish ko‘zda
tutiladi. Temir yo‘l stansiyasi lieruniy shahridan 14 km uzoqlikda
joylashgan. Havo yoMlarida yuk tashish hozirgi vaqtda va istiqbolda
Nukus ham da Urganch shaharlari aeroportlari orqali amalga oshiriladi.
Loyiha bo‘yicha mavjud ko'ehalar tuzilmasi takomillashtiriladi va shahar
umumiy arxitekturaviy-rcjaviy tuzilishida faol ishtirok etadi. Ko‘chalar
yoqalab umumshahar tashkilotlari ko'paytiriladi, yangi madaniy-maishiy
xizmat ko‘rsatish inshootlari, o ‘quv yurtlari va shunga o ‘xshash sha-
harbop binolar va inshootlar paydo bo‘ladi. Yangi turar-joy tumanlariga
xizmat k o ‘rsatishni hal etish uchun shimoliy yo‘nalishda shahar
rivojlanishini hisobga oluvchi tizimlar yaratish,
shuningdek shahaming
shimoliy qismida yangi kichik markazlar paydo bo‘lishi ko‘zda tutiladi.
Naqliyot shohrohlarining loyihalashtirilayotgan tizimi yagona transport
tarmog'i yaratish maqsadida shahar ko‘chalar tarmog‘ini tartibga solish
ko‘zda tutiladi.
Yangi turar-joy qurilishi deyarli barcha to ‘rtala rejaviy turar-joy
hosilalarida amalga oshiriladi, bunda shimoliy yo‘nalishga ko'proq
e ’tibor beriladi. Turar-joylar asosan 1, 2, 4 qavatli uylardan iborat,
shu jumladan hovlisida 600 kv.m gacha tomorqasi bor ikki qavatli
uylar ham shunga kiradi. Yangi turar-joy jam g‘armasining butun
i l l
tuzilmasi shahar miqyosi, uning haqiqiy imkoniyatlari,
shuningdek
aholi demografik tarkibini hisobga olib qabul qilingan. Rejalashtirish
jihatidan turar-joy uylari uncha katta bo'lmagan turar-joy guruhlarida
namoyon bo'ladi, piyoda va transport yo‘llari bilan kundalik hamda
davriy foydalanish inshootlari bo'lgan mavzelarga birlashtirilgan, ulaming
markazlari shahar va mahallaga m o‘ljallangan inshootlar hisoblanadi.
Aholiga madaniy-maishiy xizmat ko‘rsatish tuzilmasi kundalik va
davriy bosqichlarga bo‘linishni hisobga olib ishlab chiqilgan.
Shahar hududini suv bosishdan himoya qilish Amudaryoning
Tuyamo'yindan «Qipchoq» bumigacha o'zanini ikki taraflama bosh-
qarish tarhiga ko‘ra amalga oshiriladi. Hozirgi vaqtda to ‘g‘onlaming
ikkitasi qurib bitkazilgan.
Birinchi yo‘l — bu daryo o‘zani bo‘ylab traverslar bilan mahkam-
langan qirg‘oq to ‘g‘onlaridir. Ikkinchi yo‘l
shahar janubiy chegarasi
bo'ylab yotqizilgan to ‘g‘ondan iborat. Shahar uylari qurilishining
ikkinchi to ‘g‘on doirasidan tashqariga kengaytirilishi bilan qirg‘oqni
himoya qilish tasmasi shaharning g'arbiy va janubi-g‘arbiy chegarasiga
ko'chib o ‘tadi. Loyihalashtirilayotgan qirg‘oqni himoya qilish to ‘g‘o-
nining uzunligi 9 km.ni tashkil etgan.
Bosh rejaning yangi loyihasi 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasi qoshidagi Respublika arxitefttura-shaharsozlik kengashi
majlisida ko‘rib chiqilgan va uni ro ‘yobga chiqarish m a’qullangan.
Do'stlaringiz bilan baham: 
