Shaharsozuk tarixi

Toshkent. Muqimiy nomidagi o‘zbek musiqa drama teatri, 1943-y.
Andtektorlar D. Xazanov, M. Tixonov;
konstruktor A. Rabinovich va xalq ustalari Sh. Murodov, Yu. Musayev.
37

---

M ualliflar jam oasi konstruksiyalar va bezak qismlarini ishlab 
chiqishga ham da ularni amalga oshirishga xalq ustalari Yusufali 
Musayev, Usta Shirin Murodov va boshqalami jalb eishtdi. Mavzuli 
naqshu nigorlar va naqshdor gullarni chizishga rassom R. Akbalyan 
jalb qilindi.
Toshkentdagi Muqimiy teatri qurilishi tajribasi har qanday maqsadda 
foydalaniladigan binolar tom ini yopishda g‘ishtdan foydalanish mum- 
kinligi va iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiqligini ko‘rsatdi.
Toshkentdagi Usti yopiq bozor binosi (arxitektor L.Karash) — 
0 ‘zbekistonda qubbasimon binolar arxitekturasiga yana bir misol bo‘ldi. 
Bu bino eski shahar bozori hududini qayta qurish vaqti buzib tashlandi. 
Yupqa devorli g‘ishtin qubbalar urush yillaridagi turar-joy qurilishi 
amaliyotida ham keng qo‘llandi.
2.2. Qadimgi shaharlarni qayta tiklash
(rekonstruksiya qilish)
Urush yillari 0 ‘zbekiston madaniy qurilishining barcha jabhalarida 
chuqur iz qoldirdi. Ushbu yillarida shaharlarda aholisi nufusi keskin 
ortishi va ularda sanoat korxonalari qurilishi g‘oyat murakkab hamda 
muqarrar muammo keltirib chiqardi, Bu shaharlarni rejalashtirish va 
tubdan qayta qurish loyihalarini ко‘ rib chiqishni talab qilar edi.
Urush vaqtida mutaxassislar bilan birga yirik korxonalaming bu 
yerga ko‘chirib keltirilishi Toshkent uchun qayta qurishning yangi bosh 
rejasini tuzish zarurligi tobora keskinroq sezila boshlangandi.
Bosh rejaning yangi loyihasida shahar hududi kengaytirilgan, 
mintaqalashtirishning yangi sanoat inshootlari joylashuvini hisobga 
oluvchi o ‘zgartishlar kiritilgan, qator transport magistrallari yotqizish 
m o‘ljallangan, tum an parklari tarmog‘i kengaytirilgan, shahar markaziy 
maydonini qayta qurish ko‘zda tutilgan, yashil ko‘chatlar o ‘tqazish va 
suv yo‘llari ochish shahar hayotiga dadil olib kirilgan edi.
Biroq yangi bosh reja kamchiliklardan ham xoli emasdi. Masalan, 
yangi binolar balandligini shahar bo‘yicha o ‘rtacha 2,5 qavatgacha 
pasaytirishga va tomorqali uylar qurishga keng ko‘lamda ruxsat berishga 
to ‘g‘ri keldi, bu shahar hududini yanada kengaytirishga olib keldi va 
uning kommunikasiyasini cho‘zib yubordi.
Tarixan bunyod etilgan shaharlarni qayta qurish asosida «yangi» 
va «eski» qismlar o ‘rtasidagi farqni yo‘qotishga harakatlar ko‘zga 
tashlandi. Toshkentdagi Navoiy ko‘chasini qayta tiklash bu g‘oyaning
38

---

latbiq ctilishiga asos soldi. Mazkur ko‘cha qurilishi loyihasi muallillari 
(M. Bulatov, V. Smirnov) oldida eski ko‘cha va ensiz Jarko'cha 
(Sliayxontohur) ko'chasini kengaytirish hamda bir qavatli xom g‘ishtli 
va ko'pqavatli g‘ishtin uylar barpo etish vazifasi turardi.
Hozirda eni 66 m. uzunligi 3 kilometr keladigan Navoiy ko‘chasi 
sliaharni sharqdan g'arbga tik kesib o'tadi; u eski va yangi shaharni 
iilaydigan muhim naqliyot yo‘li bo‘lib qoldi. Binolar asosan to ‘rt qavatli 
lurar-joy uylardan tashkil topgan.