Bolalarning ijtimoiy moslashuvi

Tarbiya tamoyillari
. Tarbiya tamoyillari tarbiyani amalga oshirish qoidalari 
bo‘lib, ular asosida nazariyalar ishlab chiqiladi va tarbiyaning shakl metod va 
vositalari amalga oshiriladi. 
Tarbiyaning insonparvarlik tamoyili
. Tarbiyani insonparvarlashtirish 
zarurati haqidagi g‘oya chex pedagogi Yan Amos Komenskiyning asarlarida o‘z 
ifodasini topgan bulib. XVI asrdan boshlab uturli davlat pedagoglarining tadqiqot 
obektiga aylangan. Bu g‘oya XVIII asrda fransuz mutafakkiri Jan Jak Russo va rus 
pedagogi L. Tolstoyning erkin tarbiya nariyalarida, XX asrda insonparvarlik 
psixologiyasida na insonparvarlik pedagogikasida ham o‘z aksini topgan. 

---

Ijtimoiy 
pedagogika 
nuqtai 
nazaridan 
insonparvarlashuv 
tamoyili 
pedagogning o‘z tarbiyalanuvchisiga, uning rivojlanish jarayonida, mas’uliyatli va 
mustaqil sub’ektga nisbatan munosabatda bo‘lishini ko‘zda tutadi. Tarbiyaning 
insonparvarlashuv tamoyilini amalga oshirish bolalar. O‘smirlar, yoshlarning 
shakllanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 
Bu tamoyilning amalga oshirilishi natijasida: 
- tarbiya ijtimoiylashuv obekti bo‘lmish inson qay darajada g‘ayri ijtimoiy 
qadriyatlarni emas, balki ijobiy me’yor va qadriyatlarni o‘zlashtirishini aniqlaydi: 
- tarbiya inson o‘zini ijtimoiylashuv subekti sifatida his qilishi, o‘z 
subektinligining namoyon qilishi va taraqqiy tishi uchun sharoit yaratadi; 
- tarbiya inson uchun jamiyatga moslashuv darajasini ishlab chiqishga 
imkoniyat yaratadi; 
- tarbiya insonni turli yosh bosqichlarida turli xavflar bilan to‘qnash kelishiga 
yo‘l qo‘ymasligi yoki insonning ijtimoiylashuv qurboniga aylanishi ehtimolini 
kamaytirishi mumkin. 
Tarbiyaning insonparvarlashuv tamoyilini amalga oshirish tarbiyalanuvchida 
refleksiya va o‘z-o‘zini tartibga solishni rivojlantirishga, uning tashqi olam bilan 
munosabatlarini shakllanishiga, g‘urur hissining oshishiga, jamiyatda demokratik 
gumanistik munosabatlar tashuvchisi insonning shakllanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 
Yanada kengroq ma’noda, insonparvarlashuv tamoyilining amalga oshishi 
insonlar orasidagi aloqalarning yaxshilanishiga hamda ijtimoiy taraqqiyot uchun 
kurashda insonlarning birlashishiga yordam beradi. 
Tarbiyaning tabiat bilan uyg‘unligi tamoyili. Tarbiyaning tabiat bilan 
uygunligi haqidagi g‘oya antik davrlarda paydo bo‘lgan va bizgacha Demokrit, 
Aflotun, Arastu asarlari orqali yetib kelgan. 
Tarbiyaning tabiat bilan uygunligi haqidagi tamoyilni XVII asrda Yan Amos 
Komenskiy ta’riflagan va u XVII — XIX asrlarda pedagogikada keng rivojlangan. 
XX asrda tabiat va inson haqidagi fanlarning rivojlanishi tarbiyaning tabiat 
bilan uyg‘unligi tamoyilini ancha boyitdi. Bunda rus olimi V. I. Vernadskiy tomonidan 
noosfera haqidagi ta’limotning yaratilishi ham muhim rol o‘ynadi. 

---

Noosfera – rivojlanishning shunday bosqichini aks etadigan tushunchaki, u 
bosqichda insonning ongli faoliyati Global muammolarning paydo bo‘lishi va hal 
etilishiga ta’sir qili. 
Tarbiyaning tabiat bilan uyg‘unligi tamoyili tabiiy vі ijtimoiy jarayonlarning 
o‘zaro aloqasini ilmiy tushunishni, inson va tabiat taraqqiyoti rivojlanishning umumiy 
qonunlariga mos kelishini, insonning yoshi va jinsini hisobga olgan holda 
tarbiyalashni, shuningdek, uni o‘z rivojlanishiga o‘zini javobgar etib tarbiyalashni va 
noosferaning kelajakdagi Taraqqiyotini shakllantirish uchun mas’ul ekanligini nazarda 
tutadi. Yuqoridagilarga asoslangan holda, tarbiyaning tabiat bilan uyg‘unligi 
tamoyiliga ko‘ra, inson: 
– o‘zini borliqning bir bo‘lagi, deb his qilishini; 
- ro‘y berayotgan planetar jarayonlarni va undagi mavjud Global 
muammolarni tushunishini; 
-o‘zida Noosfera uchun mas’uliyatni his qilishini; 
— o‘zini Noosferani yaratgan sub’ekt sifatida bilishi hamda Tabiat, Planeta 
va biosferaga nisbatan ijobiy munosabatni shakllantirilishi kerakligini ko‘zda tutadi,