Атм окда. Ги тлер ч и лар Герм ани яси ни нг сўнгги кунлари

Даллес — Вольф суҳбатлари 
материалларини юбп- 
рар эканман, қуйидаги фикрларни илова қилишни эарур 
деб ҳисоблайман:
1. Менимча, Даллес СС билан алоқа қилаётганлиги 
ҳақида ўз ҳукуматини тўла хабардор қилмаётир. Афти- 
дан, у ўэ ҳукуматини Гитлерга «қарши кишилар» билан 
алоқа боғлаётирман, деб ишонтирган бўлса керак. Вольф 
эса бундай кишилар қаторига кирмайди.
2. Рузвельт, гитлерчиларга қарши иттифоқнинг бдш- 
қа иштирокчйларининг мақсади каби Американинг мақ- 
сади ҳам Германияни сўэсиз таслим бўлишга мажбўр 
этишдир, деб-бир.неча марта баён қилган. Бироқ Дая- 
лес келишиш йўлини иэлаб, гитлерчиларнйнг маъЛўм 
институтларини сақлаб қолиш мумкинлиги ҳақпда га- 
пирган.
3 Ҳар қандай иттифоқ ўэаро уюшган мамлакатЛар- 
нинг бир-бирларига нисбатан ҳалол ва самимий муноса- 
батда бўлишини кўзда тутади. Даллес ана шу хилдаги 
суҳбатлар олиб бориб немислар ниятини билиб олмоқчи 
бўлса керак, деган фикр устида ҳам мулоҳаза қилиб, 
уни рад этишга мажбур бўлдим, чунки бу суҳбатлардан 
Даллес қанчалик ютқаэаётган бўлса, немислар шунча- 
лик юти6 чиқишлари мумкинлиги ҳар бир разведкрчйга 
аёндир.
21 — 2842 
321
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

4. 
Разведкачи Даллес немисларни иғвога илинтириш 
ниятида шундай цилаётган булиши мумкин, деган фикр- »  
ни ҳам текшириб курдим. Аммо Швейцария матбуотида 
уни президентнинг шахсий вакили деб атамоқдалар. 
Рузвельтнинг шахсий вакили иғвогарлик ишларини уюш- 
тириш билан шуғулланиши мумкинми, ахир?
Хулоса: ё ғарбдаги маълум доиралар иккиюзламачи- 
лик қила бошладилар, ёки Даллес гитлерчиларга қарши 
иттифоқ аъзоларидан бири бўлган АҚШ нинг манфаат- 
ларини сотиш олдида турибди.
Тавсия: Швейцариядаги музокаралардан хабаримиз 
бор эканидан иттифоқчиларни хабардор қилмоқ зарур. 
Яқин кунларда ўрнатилган алоқа орқали Вольф яа Дал- 
лес ўртасида бўлган суҳбатларнинг бутун мазмуни би- 
лан таништирувчи материалларни жўнатишни мўлжал 
қилиб қўйдим. Бинобарин, мен бу суҳбатларни диплома- 
тик доиралар тушунчасидаги сухбатлар деб ҳисабламай- 
ман. Мен уларни сепарат музокаралар деб атардим. ■' 
Мен бу уринда ҳар хил тавсиялар бермаслик қоидасини 
шунинг учун буэдимки, вазият ниҳоят даражада қалтис 
ва гитлерчиларга қарши иттифоқни ҳар хил иғволардан 
ва оқибат натижада икки томонлама иғволардан қутқа• »  
риш учун зарур чоралар кўрилмоғи лозим.
Ю СТАС».
Штирлиц профессор тўхтаган «Виржиния» пансио- 
натига борди: профессор бу пансионатга тушганини хат- 
да — «Виржиния* тамакиси жуда қойил экан» деган сўэ- 
лар билан билдирган эди. Улар профессор тушган жойи 
номини айтмоқчи бўлса, албатта 
тамакига 
алоқадор 
гапларни қўшиб ёзиши қақида олдиндан келишнб олиш- . 
ган эди. Масалан, у Гранд-отелда тўхтайдиган бўлса, у 
бундай деб ёэиши керак эди: «Мен сиэ сўраган нарсани 
ҳатто Гранд-отелдан ҳам топа олмадим: бу ерда тама- 
кнлар четдан келтирилган-у, «чилнм» бопи йўқ экан*.
Штирлиц «Виржиния»ни осонлик 
билан 
топди. 
Аммо меҳмонхона бўм-бўш эди: ҳамма тоққа жўнаб кет- 
ган экан. Чанғида учиш мапсуми тугаш олдида, шу кун- 
ларда киши бадани офтобда жуда яхши қораяди аа ан- 
ча вақт еақланиб туради. Шунинг учун кимдаки имко- %
нияти бўлса, тоққа қараб йўл оларди: у ерда ҳамон қор 
бор эди.
322
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— Мен швецнялик профессорга,— кечирасиз, 
номн 
ёднмда йўқ,— бир неча китоб топширсам бўладими?— 
деб сўради у меҳмонхона навбатчисидан.
— Швециялик профессор ҳаммамиэга узоқ умр ти- 
лаб кетдилар. Узларнни деразадан ташлаб қаэо қилди- 
лар.
— Қачон?
— Утган кунн, эрталаб. Кетаётганида жуда хушчақ- 
чақ эдн, аммо қайтиб келмади.
— Худо раҳмат қилсин... Менинг олим бир дўстим 
унга китоб бериб юборган эди... Профессордаги китоб- 
ларни эса олиб кетишни илтимос қилган эди...
— Полицияга телефон қилиб кўринг... Унинг ҳамма 
нарсаларини ўша ерга олиб кетишди. Агар улар орасн- 
да сиэнинг китобларингиз борлигини исбот қила олсан- 
гиэ, қайтариб беришади.
— Раҳмат,— деди Штирлиц,— шундай қнламан.
У яширин квартира жойлашган кўчадан ўтди. Дера- 
зада огоҳлантирувчи гул турарди. Штирлиц нима бўлга- 
нини дарҳол пайқади. «Мен уни қўрқоқлик қилган деб 
юрибман,— деди ўзига ўзи.— Бечора Плейшнер, софдил 
ва довюрак одам экансан... Мени кечир, дўстим».
У жуссаси кичкина ва мўмин профессорнинг ўэини 
деразадан ташлаётганлигини кўз олдига келтирди. Гер- 
маниядан омон-эсон қутулиб 
келиб, 
энди 
озодликка 
эришган жойида, ўз жонини қурбон қилишга аҳд қилган 
экан, умрининг сўнгги дақиқаларида қанчалик даҳшат- 
ларни бошдан кечирганикин?.. Уни албатта гестапо қув- 
лаган бўлиши керак. Балки ундан ҳеч қандай маълумот 
ололмаганликларидан кейин, ўзини-ўзи ўлдиришга маж- 
бур этган бўлишлари ҳам мумкин...
— Марказга,— деди Штирлиц 
такси 
шофёрнга,— 
маркаэдаги бирон жойга олиб боринг. Бир неча кунга 
машина ижарага олиш иложи бор жойга олиб борсан- 
гиз, ундан ҳам яхшироқ бўлади...
Кэт меҳмонхона номернда болалар 
билан уйқуга 
кетгач, Штирлиц икки дона кучли кофеин таблеткасини 
ичиб — шу кунлари у деярли ухламаган эди — пастор 
Ш лаг билан иккинчи марта учрашишга кетди.
Борганидан кейин пастор ундан сўради:
Эрталаб яқинларим ҳақида гап очишга ботина олма- 
дим. Энди гапирмасам бўлманди: синглимнинг тақдирн 
нима бўлдн?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

•— У,ии
1
!г дастхати ёдннгиздами? 
.
— Албатта..
У пасторга конверт узатди. Ш лаг қисцагина 
хатни 
ўциб чиқди: «Қадрдон акажон! Бнзга кўрсатган ғамхўр- 
лигингиз учун раҳмат. Ҳозир биз тоғда 
яшаяпмиз вэ 
бомбардимон ваҳимасндан қутулдик. Биз бир 
деҳқон 
конадоннда турибмиз, болалар сигирларни боқишда ёр- 
дам беришяпти; қорнимиэ тўқ, 
бехавотир 
яшаяпмнз. 
Бошингизга тушган бахтсизликлар тезроқ тугасин деб 
худодан сўраб қоламан. Синглингиз Анна».
— Қандан бахтснзлнк ҳақида ёзган?— деб 
сўради 
пастор— Сннглнм нима демоқчн?
— Сизни қамоқдасиз дейишга гўғрн келдн... 
Мен 
синглингиз олдига Штирлиц сифатида эмас, қавмипгиз 
снфатида борган эдим. Мана уларнинг адреси — уруш 
тугагач, топиб оласиэ. Мана уларнинг фотосуратлари — 
буни кўрсангиз батамом ишонасиз.
Штирлиц пасторга кичкинагнна фотосуратии узатди: 
у тоғда бир неча кадр сурат олганди, аммо ҳаво булуг 
бўлганлиги туфанли расмлар хнрароқ чиққанди. Пастор 
узоқ вақт суратларпн томоша қилиб турди, сўнгра сў- 
радп:
— Умуман мен счзга фотосуратларсиз ҳам ишоиар- • 
дим... Нега бунчалик озиб кетдингиз?
— Худо биладн... Бнр оз чарчадим... Хўш ? Яна қаи- 
дай янгиликлар бор?
— Янгиликлар бор-у, уларга баҳо бериш қўлимдан 
келмандн. Е бутун дунёга ишончни йўқотиш керак, ёкн 
сурбет бўлнб олнш керак. Америкаликлар СС билан му- 
зокараларнн бошлаб юбордилар. Улар Гиммлерга ншон- 
ганга ўхшайдилар.
— Маълумотлар борми?
— Нима дедннгиз?
— Қўлингизда бу ҳақда қандай маълумотлар 
бор? 
Уларпи кимдаи олдингиз? Қўлингиэда қандай ҳужжат- 
лар бор? Агар ҳужжатларсиз, фақат миш-миш гапларга 
ишааган бўлсангиз, биэ усталик билан тўқилган сохта 
гаплар қурбони бўлиб қолишимиз мумкин.
— Минг афсуски шундай,— деб жавоб берди 
пас- 
тор,— америкаликларнинг Гиммлер одамлари билан му- 
эокаралар олиб бормаётганига ишончшнн иетардим. Мен 
сиэга эрталаб берган ҳужжатларни ўқиган бўлсаигиз •
керак... Мана яна биттаси...— Пастор Штирлицга чирой-
т
324
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ли, думалоқ ҳарфлар бнлая. са.п чап томонга енбошла- 
л  
тиб ёзилган бир неча варақ юнқа қоғозни узатди.
«Вольф. Салом, жаноблар.
Овозлар. Саломат бўлинг.
Даллес. Ҳамкасбларим мен билан бирга шу ерга му- 
зокараларни бошқариш учун келдилар.
Вольф. Музокараларимиз шунчалик эътиборли 
ва- 
киллар иштирокида ўтишидан жуда хурсандман.
Геверниц. «Эътиборли вакил» сўзнни инглизчага тар- 
жима қилнш мураккаб иш...
Вольф- (кулиб). Б у учрашувда жаноби 
Геверниц 
таржимон вазифасини ўтаётганлдгини аннқлашга муяс- 
сар бўлдим...
Д аллес.Ш уни антиш керакки, ССнинг олий мансаб- 
даги вакили мухолпфлар билан 
музокаралар бошлаб 
ҳеч қандай шахспй талаб қўймаётганлнги менда ва ме- 
нинг дўстларимда яхши таассурот қолдирди.
Вольф. Менинг шахсин талабларнм — немисларни 
тинчликка муяссар этишдир.
Нотаниш овоз. Яшанг. Чннакам солдатнинг жавоби 
бўлли!
Даллес. Утган давр нчида сиэларда нима янгиликлар 
бўлди?
Вольф. Кессельринг фюрер ставкасига чақирилди. 
Бу энг кўнгилсиз чнгилик.
Даллес. Сизнинг тахминингиз...
Вольф. Фюрер ставкасига фавқулодда чақирилганда 
яхши оқибатни кутиш қнйин.
Даллес. Бизнинг маълумотларимизга қараганда, Кес- 
сельрингни Берлинга ғарбий фронт қўмондони сифати- 
'да янги вазифасига тайннлаш учун чақирганлар.
Вольф. Мен бундан хабардор эдим, аммо бу нарса 
ҳали амалда тасдиқланганича йўқ.
ДаллесУТасдиқланади. Яқин кунларда.
Вольф. Унда менга Кессельрингнинг ўрнига тайин- 
ланадиган одамни ҳам айтиб берарснз?
Далле^. Ҳа, унинг ворисиии айтиб беришим мумкин. 
Генерал-полковник Виттинхоф.
Вольф. У одамни танийман.
•
Даллес. Унинг ҳақида фикрингиз қандай?
Вольф. Ишчан ҳарбий хиэматчи.
323
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Даллес. Менимча вермахт генералларининг кўпчили* 
гнга шундай характеристика бериш мумкин.
Вольф. Ҳатто Бек ва Роммельга ҳам-а?
Даллес. Улар Германиянинг ҳаҳиҳий 
ватанпарвар- 
лари эдилар.
Вольф. Ҳар ҳолда, генерал Виттинхоф билан бевоси- 
та ва ишончли алоҳада бўлган эмасман.
Даллес. Кессельринг-чи?
Вольф. Герингнинг люфтваффедаги ўрннбосари сифа- 
тида фельдмаршал Виттинхоф лавозимидаги ҳамма ҳар- 
бий бошлиқлар билан бевосита алоҳада бўлган.
Даллес. 
Кессельринг 
ёнига 
бориб, 
уни 
ғарбий 
фронтда таслим бўлишга рози ҳилсангиз, деган бизнинг 
таклифимизга нима дейсиэ? Албатта, Италияда ҳам бир 
ваҳтнинг ўзида таслим бўлиш учун Виттинхоф розилиги- 
ни олгандан кейингина бу иш бажарилиши лозим.
Вольф. Бу ғоятда ҳалтис қадам
Даллес. Ҳаммамиэ ҳам 
ҳалтис 
қадам қўймоқда- 
миз-ку?
Нотаниш оноз. Ҳар ҳолда, сизнинг ғарбий фронтда 
Кессельринг билан учрашишингиз бир нарсани аниқлаш- 
га: у ерда, Ғарбда Кессельринг таслим бўлишга розими, 
нўқми, шуни аниқлаш имконини берарди...
Вольф. У Италияда бунга рози бўлган экан, Страс- 
бургда ҳам ўз фикридан қайтмас, деб ўйлайман.
Даллес. Сиз қачон ғарбий фронтга бориб, у билан 
учраша оласиэ?
Вольф. Мени Берлинга 
Кальтенбрункер 
чақирган 
эди, аммо сиэ билан учрашишга келишганлигим сабабли 
мен боришни кейинга сурдим...
Даллес. Демак, Италияга қайгишингиз билан Бер- 
линга учиб кетишингиз мумкин экан-да?
Вольф. Ҳа. Умуман мумкин. Аммо...
Даллес. Мен сиэни тушундим. Ҳақиқатан ҳам сиз- 
нинг бизлардан кўпроқ қалтис қадам 
қўяётганингизга 
ишондим. Лекин бу вазиятда шундан бошқа илож қол- 
майди.
Нотаниш овоз. Илож бор.
Геверниц. Сиэ — музокаралар 
ташаббускорисиз ва 
албатта, Берлинда сизни 
маълум даражада қўллаб- 
қувватлайдиган одамлар бўлса керак. Ш у туфайли Кес- 
сельринг ҳуэурига боришингиэ учун имкон ҳам, баҳона 
хам топа оларснз.
326
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Даллес. Агар сизни аввало Германиянннг тақдипч. 
қизиқтирар экан, айни вақтда унинг тақдири— маълум 
даражада — сизнинг қўлингизда.
Вольф. Албатта, шу туфайли ўз бурчимга бефарқ 
қарай олмайман.
Даллес. Ғарбий фронтга, Кессельринг ҳузурига бора- 
сиз, деб ҳисобласак бўладими?
Вольф. Ҳа, бўлади.
Даллес. Кессельрингни таслнм бўлишга кўндира ола-» 
ман, деб ўйлайсизми?
Вольф. Ишончим комил.
Даллес. Бинобарин, генерал Виттинхоф ҳам ундан 
ўрнак олармикан?
Вольф. Мен Италияга қайтай-чи.
Геверниц. Агар Виттинхоф иккиланадиган бўлса, спз 
бу ердаги воқеаларга ўз таъсирингизни ўтказа оласиэ- 
ми?
Вольф. Албатта. Табиийки, агар 
зарурат туғился, 
сизлар шу ерда ёки Италияда генерал Виттинхоф билан 
учрашишингиз лоэим бўлади.
Даллес. Агар шундай учрашувни сиэ мақсадга муво- 
фиқ деб ҳисобласангиз, биз Виттиихоф билан алоқа ўр- 
натишга тайёрмиэ. Кессельринг ҳузуридан қачон қантн- 
шингиэ мумкин?
Вольф. Агар ҳамма иш жойида бўлса, бир ҳафталян 
сўнг қайтаман ҳамда сизлар билан Виттинхофга ғарбда 
рейх қўшинларининг таслим бўлиш муддатини аниқлаб 
келаман. Худди шу муддатда Италиядаги биэнинг груп- 
памиз ҳам таслим бўладн.
Геверниц. Сиздаги концлагерларда қанча маҳбуслар 
сзоб чекмоқда?
Вольф. Рейхнинг Италиядаги хонцлагерларида 
бир 
неяа минг киши бор.
Даллес. Яқин келажакда 
уларнинг тақдири 
нима 
бўлади?
Вольф. Уларни йўқ қнлиш ҳақида буйруқ олинди.
Геверниц. Б у буйруқ сиз йўқ пайтингизда ҳам бажа- 
рилиши мумкинми?
Вольф. Ҳа, мумкнн.
Даллес. Б у буйруқни амалга оширмаслик мақсаднда 
бирон-бир тадбир кўриш мумкинми?
Вольф. Менинг ўрнимда полковник Доненни қолади, 
Уэимга қанчалик ишонсам, унга ҳам шунчалик ишона-
327
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ман. Жентельмен сўзн — бу бунруқ амалга оширилмай- 
дн.
Геверниц. Жаноблар, анвонга 
ўтанлнк, 
дастурхоп 
тайёр бўлибди. Суҳбатпн ўша ерда давом эттиргани.миз 
маъқу.проқ, бу ер дим экан...»
Ш у кечасн Кэт болалари билан Парнжга жўнаб ке- 
таётган эдн. У Штирлнцнинг шнфровкасини олиб кет- 
моҳда. Вокэалда ҳеч ким йўқ, тип-тинч, Кэт 
Штирлиц 
бплан меҳмонхонада хаГфлашди, гестапо кўэига тушмас- 
лик учун уни кузатнш имкони бўлмадн. К э т бўм-бўш 
перронга иазар ташлади. Емғир ҳуймоқда. Чарчагандек 
дам-бадам паровоз уф тортиб турарди. Нам асфальтда 
чироқлар шуъласи нлон изн бўлнб акс 
этарди. 
Улар 
ажойиб ҳинд чмрокларинн 
эслатарди. 
Кэт тўхтаман 
ниғларди, чунки ҳозир даҳшатли, танглик кунлари ўтиб 
кетгач, Эрвин кўз ўнгидап пари кетмасди. Кэт унн доим 
бнр жонда — уйнинг бир бурчагида радиолаларни туэа- 
тнб ўтпргакини тасаввур қиларди. ЭрвннМ осква билап 
радно алоқаси йўқ кунларда, бу иш бнлан жуда қиэиқиб 
шуғулланарди...
Штирлиц чидаб тура олмай вокзалга етиб келди. У 
Кэт ўтирган поезднинг, узоқдан бўлса ҳам, жўнаб 
ке- 
тишини кўрмоқчи бўлди. Поезд Кэтни болалари билан 
хавфсиз яшаши мумкин бўлган ажойиб 
мамлакатга — 
Францияга олиб кетади. Эндиликда балки Штирлицнинг 
ўзининг ҳам ўша мамлакатга кетиши мумкин бўлиб қо- 
лар.
Штирлиц вокэалдаги кичкииагина қаҳвахонага кириб. 
катта дераза ённга ўтирдн, бу ердан бутун состав кўзгз 
ташланиб турарди.
— Месьс,— деб ёпнга табассум билан семиз офчцн- 
антка келди.
— Марҳамат, қаймоқ билан бнр чашка қаҳва беринг.
— Сугли қаҳвами?
— Йўқ, қора қаҳва маъқулроқ.
Офицнантка унга кўпиртирилган қаймоқ билан қаҳоа 
олиб келди.
— Биласнзмн,— деди Штирлиц ва ўзнни анбдор ҳнс 
этиб кулиб қўйди,— кўпиртирилган 
қаймоқ емайман. 
Ешлнгимдан емайман. Оддий қаймоқ, ярнм стакан од- 
дий қаймоқ сўрайман.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— Кечнраснэ. месье,— деди офнцнантка аа овкатлар 
тарифнни варақлаб, деди:— Бизда саккиз хил қаймоқ
^ бор, кўпиртирилган, мураббо солинган, пишлоқ солнн- 
ган қаймоқлар бор, оддинси йўқ. Кечирасиз мени. Мен 
ошпаэ ёнига бориб, сиэ учун сўраб кўрай чи... 
Биэда 
одднГ қаймоқпинг ўэини енптмайди, лскин чорасини 
томармиэ...
«Ана холос, оддий қаймоқ ейншмас эмиш,— ўйлар- 
ди Штирлиц.— Бизда эса одамлар ион ушоғнга зор. 
«Бнзда»— дегаиимда Россияни ҳам, Германияни ҳам на- 
эарда тутган бўлсам керак. У мамлакатда ҳам, бу мам- 
лакатда ҳам одамлар бир хилда оч яшамоқдалар. Бу ер 
эса бетараф мамлакат: саккиэ хил қаймоқ бор эмиш, ях- 
шиси кўпиртирилган қаймоқ эмиш. Бетараф бўлнш ҳам 
маза экан-да. Инсонга ҳам маза, давлатга ҳам маза...
1
Дм мо йиллар ўтгач, бетараф бўлиб ва 
кўпиртирилган 
қапмоқни тамадди қилиб юрган йиллар ўтгач, 
асоснй 
нарсалар ёнингдан ўтиб кетганлигини ссзмай қоласан. 
йўқ, дои.м бетараф бўлчб юриш ҳам даҳшат. 
Бетараф 
мамлакат эмиш. Агар биэ Гнтлерни Сталннград остида 
майиб қилмаганнмизда, у Швенцарняни аллақачон бо- 
спб олган бўларди— ана унда бетарафликни ҳам, 
кў- 
пиргирнлган қаймоқни ҳам топиб кўрсинлар эди.
— Л\есье, мана оддий қанмоқ. У бир оэ қпмматроқ 
бўлади, чунки тарифимиэда йўқ.
Шгирлицбирданнга кулиб юборди.
— Яхши,— деди у.— Бунннг аҳамияти йўқ. 
Раҳмат 
снэга.
Поеэд аста-секин қўзғалди. У ҳамма 
вагонларнннг 
дераэаларини кузатди, аммо Кэт кўринмасди: чақалоқ- 
лари билан бирга купега сичқондек бекиниб олиб, ўэ 
яқмнлари билан дпндор кўрмшинпш кутиб ўтпргап бўлса 
керак да...
У жўнаб кетаётган составин кўэлари билан кузатиб 
қўнглч. ўрнидан турди. Қаҳванн нчди, а.ммо қаймоқнинг 
таъмпнп ҳам татиб кўрмади.
Л\олотов Бую к Британия элчиси сэр Арчибальд Кэрр- 
нн кечқурун соат саккизга Кремлга чақирди.1
! Кэррнинг 
тажрибалн, эски разведкачн эканлигпни билиб, одат- 
да ортиқча тавозе ишлатадиган А Қ Ш элчнсн Гаррнман- 
* ни чақирнб ўтирмади, чунки 
Гарримаининг бу одати 
халқ комиссарига ёқмасди.
32«
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Молотов «Каэбек» папиросининг қоғоз муштугини уч 
жойидан ээиб, чека бошлади: гарчи у худди Сталин син- 
гари тутунини ичига қаттиқ тортмаса ҳамки, 
ашаддий 
кашанда ҳнсобланарди.
У Кэрр олдида ўэини атайлаб сипо тутди, фақат пенс- 
неси ойначалари орқасидагн ўткир қора кўэлари жаҳл 
ва сергаклик билан чақнаб турарди.
Суҳбатузоқ давомэтмади. Кэрр халқ комиссарининг 
таржнмони Павлов томонидан уэатилган нотани кўэдан 
кечириб, унинг маэмунини Ҳаэрати Олинлари ҳукума- 
тига дарҳол еткаэажагини айтди.