4-mavzu. Tekislikdagi kuchlar sistemasi. Reja: 1

5.
 
Statik aniq va statik aniqmas masalalar. 
 
Berilgan masalada noma’lumlar soni muvozanat tenglamalari soniga teng 
bo‘lsa, bunday masala statik aniq masala deyiladi (4.8a, 4.9a-rasmlar). 
4.8 а-rasm. 
4.9 а-rasm. 
Agar masalada noma’lumlar soni muvozanat tenglamalari sonidan ortiq 
bo‘lsa, bunday masala statik aniqmas masala deyiladi (4.8b, 4.9b – rasmlar). 
4.8b-rasm. 
4.9b-rasm. 

---

10 
Haqiqatan ham, 4.8a-rasmda ko‘rsatilgan 
AB 
balka, 
A 
va 
B 
tayanchlarga 
qo‘yilgan. Tayanchlarning reaksiyalari 
N
A
 
va 
N
B
 
– lar balkaga ta’sir etuvchi parallel 
kuchlar sistemasining ikkita muvozanat tenglamalarida noma’lum kattaliklar 
sifatida qatnashadi. Ularning qiymatlari shu tenglamalardan aniqlanadi. Shuning 
uchun ko‘rilgan masala statik aniq masala hisoblanadi. 
4.8
b-rasmda 
AB 
balka A, C, B nuqtalarda tayanchlarga qo‘yilgan. Ularning 
reaksiyalari 
N
A
, N
B
, N
c
 
lar soni uchta. Lekin, hosil bo‘lgan parallel kuchlar 
sistemasi uchun ikkita muvozanat tenglamalari tuziladi. Shuning uchun, bu 
masalada noma’lumlar soni muvozanat tenglamalari sonidan ortiq va 
y 
statik 
aniqmas masala hisoblanadi. 
Huddi shunday mulohazalar asosida, 4.9a, 4.9b-rasmlarda ko‘rsatilgan 
arkaning muvozanatini o‘rganishda, 4.9a-rasmda ko‘rsatilgan masala statik aniq 
(bog‘lanishlar reaksiyalari soni uchta: 
X
A
, Y
A
, R
B
. Tuziladigan tekislikda ixtiyoriy 
joylashgan kuchlar sistemasining muvozanat tenglamalari soni ham uchta). 
4.9
b-rasmda ko‘rsatilgan masala esa statik aniqmas ekanligi ma’lum bo‘ladi 
(bog‘lanishlar reaksiyalari soni to‘rtta
. Tuziladigan tekislikda 
ixtiyoriy joylashgan kuchlar sistemasining muvozanat tenglamalari soni uchta). 
Nazariy mexanikada statik aniq masalalar yechiladi. Statik noaniq 
masalalarni yechish usullari materiallar qarshiligi va qurilish mexanikasi fanlarida 
o‘rganiladi.