O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

Xuddi SDR kabi EKYu ham naqdsiz shaklda - ular bo’yicha naqdsiz ko’chirishda 
markaziy banklar (yoki tijorat banklari) schyotlarida yozuv sifatida namoyon 
bo’ladi. 
Evropa valyuta tizimida (EVT) YeI har bir a’zosi valyutasining EKYuda 
hisoblangan asosiy kursi belgilangan. Mana shu asosiy kurs negizida valyutalarning 
o’zaro kursi hisoblanadi. Bu kursdan kurslar amalda 2,25% dan ortiq farq qilishi 
mumkin emas. YeVTga qo’shilgan ispan peseti uchun imtiyozli rejim va Italiya 
lirasi uchun 1993 yil avgustidan 15% gacha o’zgarishlar chegarasi o’rnatilgan. 
EKYu yaratishdan maqsad - ayrim YeIga a’zo davlatlarni valyuta kurslarining 
barqarorligiga erishish edi. EKYuni yaratishning undagi muhim tomonlaridan biri 
AQSH dollarining oltinni o’rnini bosish uchun yetarli darajada ishonchli 
emasligidir. 
Bundan tashqari EKYuni yaratish Yevropa valyuta tizimini dollar o’zgarishi va 
AQSHning iqtisodiy total diktatiga bog’liqlikdan ozod qilinishi ham ko’zda tutildi. 
EKYu qo’shma fondlar va xalqaro valyuta-kredit moliya tashkilotlarida valyuta 
birligi sifatida, yagona qishloq xo’jaligi narxlari, YeI a’zolari markaziy banklarining 
valyuta interventsiyasini o’tkazishda hisob-kitoblari valyutasi sifatida namoyon 
bo’ladi. 500dan ortiq yirik xalqaro tashkilotlar EKYudan kredit berishda 
foydalanadilar. 
 
§ 7.4. Yevropa valyuta tizimi 
Evropa iqtisodiy hamjamiyatining tuzilishi yagona Yevropa valyutasini yaratishni 
ko’zda tutmagan edi. Ammo 70-yillarning o’rtalariga kelib yagona valyuta ittifoqini 
tuzish yo’llarini qidirish faollashdi. Yevropa hamjamiyati liderlari nafaqat AQSH 
dollariga muqobil valyuta birligini yaratish, balki valyuta interventsiyasini amalga 
oshirish, valyuta o’zgarishlarini davlat tomonidan nazorat qilishni amalga oshirishga 
harakat qildilar. 
Murakkab muzoqaralar natijasida YeI doirasida 1979 yilning martida Yevropa 
valyuta tizimi (EVT) tashkil topdi. YeVT - umumiy iqtisodiy munosabatlarni 
namoyon qiluvchi, iqtisodiy integratsiya doirasida milliy valyutalarning ishlashi 
bilan bog’liq bo’lgan xalqaro (mintaqaviy) valyuta tizimidir.
YeVT - jahon valyuta 
tizimining eng muhim tarkibiy qismi bo’lib hisoblanadi. 
Evropa valyuta tizimini yaratilish tarixining asosiy bosqichlari quyidagilardan 
iborat. 1972 yilda YeIHning, Vazirlar Kengashi hamjamiyatiga kiruvchi davlatlar 
valyutalarining bir-biriga nisbatan o’zgarishi amplitudasini cheklash haqida qaror 
qabul qildi. Ushbu maqsadga erishish uchun Markaziy banklar valyuta bozoridagi 
interventsiyalarini muvofiqlashtirishlari lozim edi. SHunday qilib “Evropa valyuta 
iloni” tug’ildi. YeIH, davlatlari valyutalarining bir-biriga nisbatan kursining 
o’zgarishi turli yillarda ±4,5% gacha ruxsat berildi. Grafik tasvirda “ilon” YeIHga 
a’zo 6ta davlat (GFR, Frantsiya, Italiya, Niderlandiya, Belьgiya, Lyuksemburg) 
valyutalarining o’zaro kursining o’zgarishlarini eng kam miqdorini bildirgan. Agar 
mamlakat valyutasining kursi mumkin bo’lganidan pastga tushib ketsa, Markaziy 
bank milliy valyutani chet el valyutasida sotib olishi lozim bo’lgan. 

---

“Valyuta iloni” a’zo-davlatlarning u yoki bu tarkibi bilan 1979 yilda V.Jiskar d, 
Esten va G. SHmidt taklifi bilan Yevropa valyuta tizimi kiritilgunicha amalda bo’ldi. 
YeVT o’zida uch muhim elementni (EKYu - YeVT asosiga, valyuta kurslari va 
interventsiyalari mexanizmi, Hamjamiyat davlatlari valyutalari nisbatida har ikki 
tomonga ±2,25% dan ortiq o’zgarishi mumkin emasligini) qamrab oladi. Yevropa 
valyuta tizimida valyuta interventsiyasi bilan bog’liq vaqtinchalik to’lov balansi 
defitsiti va hisob-kitoblarni qoplash uchun Markaziy banklarga kredit berish yo’li 
bilan davlatlararo mintaqaviy valyutani tartibga solish amalga oshirilgan. Ye