O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti psixologiya nazariyasi va amilyoti kafedrasi

Takrorlash uchun savollar: 
1.
Biogenetik va sotsiogenetik oqimning bir-biridan farqini izohlang 
2.
SHaxs yo‗nalganligi nima? 
3.
Rus psixologlarining tadqiqotlarini sanang. 
4.
G.Olport qarashlarini izohlang. 
 
 

---

73
IV BOB 
________________________________________________________ 
SHAXS PSIXOANALITIK NAZARIYASI
__________________________________________________________ 
1.
 Klassik psixoanaliz va uning modifikatsiyalari 
Reja :
1.
Z. Freydning klassik psixoanalizi
2.
Z. Freydning izdoshlari- K. Yung va A. Adler.
Klassik 
psixoanalizda 
Z.Freydning 
shaxsga 
doir 
qarashlari 
mujassamlashgan. Uning ilmiy faoliyatini affektiv travma modeli, topik va 
strukturaviy modellardan iborat uch bosqichga ajratish mumkin. Freyd 
bo‗yicha psixoseksual rivojdanish bosqichlar. K.Yungning Analitik 
psixologiyasi. Psixika tuzilmasi. Arxetiplar va psixik funksiyalar 
tushunchalari. Individuatsiya va uning bosqichlari. A.Adlerning Individual 
psixologiyasi. Nomukammallik kompleksi va nomukammallik kompleksi. 
Shaxslik va konstruktiv ustuvorlik hamda sotsial qiziqishlar, ijodiy Men.
Hayot maqsadi va yashash uslubi tushunchalari. Psixoanalizning olti 
tamoyili. Zamonaviy psixoanaliz: ego-psixologiya (X. Gartmann, A. Freyd, 
E. Erikson), ob‘ekt munosabatlar psixologiyasi (M. Klyayn, M. Balint, X. 
Koxut). Psixoanalitiklar ishida aloqadorlik va mustaqillik masalalari. (Dj. 
Boulbi, M. Maler). Ko‗chish va qarshili ko‗rsatish. Ko‗chish 
reaksiyalarining tiplari, ko‗chishnng asosiy elementlari.
Z.Freydning psixoanalitik nazariyasi
24

Z.Freyd g‗arb madaniyatiga chuqur ta‘sir ko‗rsatdi. Agar ko‗chadagi 
100 insondan so‗rasangiz taniqli psixologning nomini bilishlari haqidagi 
mulohazani Kit Stanovich (1996) ilgari suradi. Freydning klinik 
psixologiya va psixiatriyadagi ilmiy qarashlarini alohida o‗ringa ega.
Z.Freyd nimani o‗rgandi? U she‘riyat, pesa va falsafaga juda qiziqishi 
bo‗lganligi sababli, o‗z tadqiqotlari uchun vaqtni bekorga sarflamadi. U 
tibbiyot yo‗nalishida tahsil olgandan so‗ngra xususiy amaliyot bilan
shug‗ullandi. U amaliyotda nevrologik sababga ega bo‗lmagan ruhiy 
o‗zgarishga ega bo‗lgan patsientlarga duch keldi. Masalan, baqquvvat 
bo‗lsada, patsient qo‗ldagi sezgilarni yo‗qolishining sababini Z.Freyd
insonning aqliga bog‗liqligini aniqladi. Bunday holatda patsientni davolash 
yo‗li uning o‗z-o‗ziga munosabatini o‗zgartirishda degan xulosaga keldi.
Freydning kuzatishlari qator nevrologik buzilishlarning psixologik 
sabablari mavjudligi to‗g‗risidagi xulosaga olib keldi. Bu orqali Freyd 
ongsizlikni kashif qildi. Uning fikricha ko‗zi ojizlik yoki karlik, beixtiyor 
24
Myers, D. G. Psychology. Hope College. Holland, Michigan, 2010. - Р. 554. 

---

74
ko‗rmaslik va eshitmaslik xohishi insonga keskin xavotlikni uyg‗otar ekan.
Freyd gipnoz ongsizlikka yo‗l deydi va patsientlarni davolashda undan 
foydalandi. Gipnoz patsientlari gipnoz tufayli o‗zlarining anglab bo‗lmas
qobiliyatlarini 
ochdilar. 
So‗ngra 
u 
patsienlar 
o‗zlarini 
ruhiy 
yengillashishlariga imkon beruvchi erkin assotsiatsiya usulini olib kirdi. 
Ushbu usulga ko‗ra patsient o‗zining dardlarini bayon etadi. Bu esa 
patsientlarga ruhiy yengillik olib keldi. Freyd ruhiy buzilishlarning zamini, 
bugungi bezovtalanishlarning sababi patsientlarning o‗tmishi bilan bog‗liq, 
bolalikdagi tuyg‗ulariga borib bog‗lanishini ta‘kidladi. Kasalliklarning 
ongsizlik sabablariga tayangan shaxs nazariyasini psixoanaliz davolash 
metodi bilan bog‗ladi.
Freyd nazariyasining umumiy ko‗rinishi quyidagi 1-rasmda keltirilgan: