O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti psixologiya nazariyasi va amilyoti kafedrasi

 
5.2. Shaxs tuzilmasining nevrotik darajasi 
"Nevrotik" atamasi nisbatan emotsional buzilish bilan bog‗liq 
qiyinchiliklarga duch keluvchi sog‗lom kishilarga nisbatan qo‗llaniladi.
Taraqqiyotning birinchi darajasida –oral va anal bosqichda xarakterda hech 
qanday ortiqcha buzilish kuzatilmaydi.
Biroq edip kopleksi bosqichida (3-6 yosh) nevrotik tuzilmada o‗ziga 
xos o‗zgarish kuzatiladi. J. Berjerida kuzatilishicha, o‗smirlik yoshida bu 
holat yaqqol kuzatiladi va Menning nevrotik oldi nevrotik tuzilmaviy 
ko‗rinish olishi va nevrozga o‗sib o‗tishi kuzatiladi. Menning psixotik
tuzilmasi esa psixozga o‗sib o‗tishi xosdir.
Nevrotiklar ancha yuqori ximoyalanishni boshdan kechirishadi. Ular 
oddiy himoya mexanizmlarini takomillashtirib, o‗stirib boradilar.
Nevrotiklar yetuklik sifatida –siqib chiqarish, intellektuallashtirish, 
ratsionallashtirish kabi himoyalanishdan foydalanadilar. Shu bilan bir qatorda
inkor etish, proektiv identifikatsiya, izolyatsiya va boshqa primitiv 
himoyalashdan foydalanadilar.
Ular idetifikatsiyaning integrallashgan tuyg‗usini egallaydilar va 
qiyinchiliklarsiz 
xarakter 
xislatlarini, 
qiqziqishlari, 
temperament 
xususiyatlari, qadriyatlari va kamchiliklarini aniqlaydilar. O‗z navbatida 
nevrotiklar boshqa insonlarga ham izoh beradilar.
Nevrotiklar voqelik bilan ishonch bilan aloqaga kirishadilar. Ularda 
gallyusinatsiya, maniakallik tajriba talqini yo‗q. Ular psixoterapevt bilan bir
dunyoda yashaydilar.
Ammo patsientning bir qator ego qismlari bezovtalantiradi va ular 
psixoterapevtga murojaat qiladilar. U –ego-diston. Nevrotik darajadagi 
7
Myers, D. G. Psychology. Hope College. Holland, Michigan, 2010. - Р. 202. 

---

44
paranoid shaxs boshqa insonlarga shubha bilan qarashida ichki ziddiyat va 
agressiv tarzda idrok etishi oqibatida yuz beradi.
Paranoidlar cheklangan yoki psixotik rpatsientlar hisoblanadilar. Ularni 
qiyinchiliklari tashqi tafakkur bilan bog‗liq va uning kasalligi va buzilishlari 
atrof olam xususiyatlari belgilaydi.