170
8.3-rasm.
Elektromagnit to’lqinlarning tarqalishi.
8.4-rasm.
Tabiiy (a) ,qisman qutblangan (b) va t
o’
la qutblangan (v)
nurlar.
min
min
Ι
+
Ι
Ι
−
Ι
=
мах
мах
P
(8.27)
Imax va Imin lar Ye elektr maydon kuchlanganlik vektorining o’zaro
perpendikulyar tekisliklardagi intensivligi.
8.5-rasm.
Yorug’likning qutblanishi.
Tabiiy nurni qutblantiruvchi asboblarga polyarizatorlar (qutblan-tirgichlar)
deyiladi. Tabiiy kristallardan turmalin kristali shunday xususiyatga ega.
Kristallning 00` optik o’qiga parallel kesilgan 1 turmalin plastinkasi orqali o’tgan
tabiiy nur qutblanadi. Unga perpendikulyar qo’yilgan ikkinchi turmalin plastinkasi
bu nurni o’tkazmaydi, xar bir kristallda shunday bir yo’nalish bo’ladiki, bu
yo’nalishga nisbatan kristall panjaraning atomlari (yoki ionlari)
simmetrik
joylashadi, bu yo’nalish kristallning optik o’qi deyiladi.
Polyarizatordan tabiiy
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
171
nurning yarim intensivligi o’tadi.
Polyarizator buralsa,
qutblanish tekisligi
buraladi, lekin intensivlik o’zgarmaydi. Agar tekis qutblangan Ye
o
amplitudali nur
analizatorga tushsa, undan Ye = Ye
o
sos
ϕ
qismi o’tadi.
ϕ
- bu polyarizator asosiy o’qi bilan analizator orasidagi burchak.
Intensivlik kuchlanganlik amplitudasi kvadratiga proporsional I ~ Ye
2
bo’lgani
uchun quyidagi munosabat o’rinli bo’ladi.
I = I
o
sos
2
ϕ
(8.28)
(8.28) formula Malyus qonunini ifodalaydi.
Ikki dielektrik chegarasidan qaytuvchi tabiiy nur qisman qutblanadi. Qaytgan
nurda tushish tekisligiga perpendikulyar tebranishlar ko’p bo’lsa,
singan nurda
tushish tekisligiga parallel nurlar ko’p bo’ladi(8.6-rasm).
8.6-rasm.
Yorug’likning qaytish va sinishida qutblanishi: nuqtalar chizmaga
tik tebranishlar, chiziqlar chizma tekisligidagi tebranishlar
Agar tushish burchagi i quyidagi
shartni qanoatlantirsa, u holda qaytgan nur
to’la qutblanadi.
tg i
b
= n (8.29)
(8.29) formula Bryuster qonunini ifodalaydi.
Bu yerda; i
B
– Bryuster burchagi,
n
– muhitning nisbiy sindirish ko’rsatkichi.
Ba’zi kristallarda ikkilanib sinish xususiyati namoyon bo’ladi
(8.7-rasm). Bunda
8.7-rasm.
Yorug’likning ikkilanib sinish hodisasi. ye – odatdagimas nurlar, o –
odatdagi nurlar, o – uchun sinish qonuni o’rinli ye – uchun sinish qonuni
bajarilmaydi.
o
va
ye
nurlarning tarqalishi bir xil bo’lgan o’qlarga kristalning optik o’qi
deyiladi. Bunday o’q bitta bo’lsa, bir o’qli kristall deyiladi. Ularga Sa SO
3
, kvars,
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
172
turmalin va boshqalar kiradi. Optik o’q va tushuvchi nur orqali o’tuvchi tekislikka
asosiy tekislik deyiladi.
O nurning tebranishi asosiy o’qqa perpendikulyar bo’lsa,
Do'stlaringiz bilan baham: