332
Қуйида
Internet орқали савдо операцияларини яъни электрон бизнесни амалга
оширишнинг асосий шакллари келтирилган
:
•
электрон тижорат
;
•
электрон банкинг (Internet
-banking);
•
электрон брокерлик хизматлари (Интернет
-
трейдинг)
;
•
электрон аукционлар
;
•
электрон почта
;
•
электрон савдо
марказлари
;
•
электрон суғурта хизматлари
.
Электрон тижорат ёки электрон савдо (E
-commerce)
–
электрон бизнеснинг
(E-
Business) бир қисми бўлиб, ахборот технологиялари ёрдамида ахборот, маҳсулот ва
хизматларни сотиб олиш ва сотиш жараёнларини амалга ошириш тушунилади ёки
бошқача қилиб айтганда, фойда олиш мақсадида тижорат фаолиятини компютер
тармоқларидан фойдаланиш орқали тижорат циклини
комплекс автоматлаштиришга
асосланган.
Электрон тижорат воситалари қимматли қоғозлар савдосини ташкил этиш,
юридик шахслар ўртасида битимлар тузиш, электрон биржаларда фаолият юритиш,
истеъмол
товарлари, туристик ва таълим хизматлари учун буюртмалар бериш ва
тўловини амалга ошириш ҳамда коммунал тўловларни тўлаш имконини беради.
Электрон тижорат фаолиятини амалга оширишда, ушбу фаолият турига тегишли
қуйидаги
асосий воситаларни келтириш мумкин бўлади:
•
телефон
;
•
интерактив
телевизор
;
•
электрон тўловлар ва пул ўтказмалари тизимлари
;
•
электрон маълумотлар алмашинуви (EDI
- Electronic Data Interchange)
•
Интернет (шу жумладан, электрон почта)
American Airlines
ва
IBM
компаниялари ҳамкорлигида 1960 йилда парвозларни
брон қилишнинг автоматлаштирилган янги тизими ишлаб чиқилди. Бу
тизим
электрон тижоратнинг биринчи кўринишлари бўлиб, ушбу ҳамкорлик натижасида,
Sabre тизими орқали хизматлар нархи пасайтирилди ҳамда йўловчилар оқими
оширилди.
Sabre
(Сейбр) –
45 та мамлакатда ваколатхоналари мавжуд АҚШ компанияси
бўлиб, унинг асосида операторлар авиачипталарни қидириш, брон қилиш ва сотиб
олиш, саёҳатларни ташкил қилиш ва шунга тегишли бўлган хизматларни брон қилиш
имкониятига эга.
Шунингдек, 1971 йилда Стенфорд ва Массачусетс
технология институти
талабалари интернетнинг ўтмишдоши бўлган ARPANET дан фойдаланган ҳолда
онлайн транзакцияларнинг биринчи анологини ишга туширдилар. 1990 йилларнинг
ўрталарига келиб эса, электрон тижоратнинг замонавий тарихи бошланди,
бунда
Жефф Безос томонидан Amazon.com, Пер Омидяр томонидан eBay, Хитойда эса Alibaba
Group компаниялари ташкил этилди.
Охирги йигирма йил ичида интернетнинг кенг тарқалиши, ижтимоий
тармоқларнинг ва электрон тўлов тизимларининг ривожланиши туфайли электрон
тижорат глобал миқёсда кенгайди. Бугунги кунга келиб,
кичик бизнесдан тортиб
корпорацияларгача ҳар бир киши ўз бҳмижозлар базасини Интернет орқали
шакллантирмоқда.
Электрон тижоратни афзаллик ва камчилик томонлари онлайн бизнес олиб
борилаётган мамлакатга боғлиқ. Иқтисодий жиҳатдан кучли ва барқарор давлатларда
нолдан ўз бизнесини яратиш имконияти бошқаларга қараганда юқорироқ бўлади.
Do'stlaringiz bilan baham: