Шаҳарсозлик нормалари ва қоидалари шаҳарсозлик

2-жадвал* 
Шаҳар аҳоли 
пунктлари-
нинг турлари 
Жамоат маркази ва у хизмат кўрсатувчи аҳоли сони, минг киши 
Умум-
шаҳар 
маркази 
Режалаштир
иш тумани 
маркази, 
100-300 
Турар-жой 
тумани 
маркази, 
25-80 
Маҳаллий 
хизмат 
кўрсатиш 
маркази 
(мавзе), 5-15 
Бирламчи 
турар-жой 
бирлиги 
маркази 
(маҳалла), 
1-3 
Йирик 
+* 
+ 
+ 
+ 
+ 
Катта 
+* 
+ 
+ 
+ 
Ўрта 
+** 
+ 
+ 
Кичик 
+** 
+ 
Шаҳар 
посёлкалари 
+ 
+ 
Шаҳар аҳоли 
пункти ичида 
турли дара-
жадаги мар-
казларнинг 
хизмат кўр-
сатиш бўйича 
ҳисобий 
радиуслари 
Пиёда-
транс-
портда 
етиб 
олиш, 45 
дақи-
қагача 
Пиёда-
транспортда 
етиб олиш, 
45 
дақиқагача 
800-1500 м, 
пиёда етиб 
олиш - 15-
20 дақиқа 
500 м гача, 
пиёда етиб 
олиш - 5-10 
дақиқа 
150-300 м, 
пиёда етиб 
олиш - 1,5-5 
дақиқа 
Изоҳ: 1.* - 1,5-2,0 соатлик транспорт 
қатнови доирасидаги шаҳар атрофида 
истиқомат қилувчи аҳолининг 10 % га 
хизмат кўрсатишни ҳисобга олган ҳолда. 
2** - 45-60 дақиқалик 
транспорт 
қатнови доирасидаги шаҳар атрофида 
истиқомат қилувчи аҳолининг 20 % га 
хизмат кўрсатишни ҳисобга олган ҳолда. 
3. Чўл ва тоғли ҳудудларда жойлаш-
ган шаҳар аҳоли пунктлари учун шу 
марказлардаги пиёда қатновлари 20-25 
% га ўзгартирилиши мумкин. 
19*. Қурилишнинг 
1-навбати 
учун жамоат марказлари участка-
ларининг тахминий солиштирма 
майдонларини қуйидагича қабул 
қилиш мумкин: 
умумшаҳар марказлари учун – 
киши бошига 5-7 м
2
; 
турар-жой туманлари (умумий 
фойдаланиш учун мўлжалланган 
кўкаламлаштирилган майдонлар ва 
кўча тармоғисиз) учун - киши бошига 
– 3-4 м
2
. 
19.1. Ижтимоий-амалий объект-
лар қурилиши учун мўлжалланган 
функционал зоналарда соғлиқни 
сақлаш, маданият, савдо, умумий 
овқатланиш, ижтимоий ва ком-
мунал-маиший соҳа ҳамда тадбир-
корлик фаолиятига оид объектлар; 
олий ва ўрта касбий таълим, 
маъмурий 
объектлар, 
илмий-
тадқиқот муассасалари, ибодатхона 
бинолари, автомобиль транспорти 
тўхташ жойлари, амалий, молиявий 
муассасалар 
ва 
фуқароларнинг 
ҳаётий фаолиятини таъминлаш билан 
боғлиқ бўлган бошқа объектларни 
жойлаштириш кўзда тутилади. 
Ижтимоий-амалий 
бинолар 
мавжуд зоналарда фуқароларнинг 
вақтинча яшаши учун мулжалланган 
меҳмонхоналар ва бошқа шунга 
ўхшаш объектлар; ушбу зоналар 
ҳудудида жойлашган ўқув юрт-
ларида ўқиётган шахслар истиқомат 

---

ШНҚ 2.07.01-03 17-бет 
қилиши учун мўлжалланган ётоқ-
хоналар, шунингдек ер ости ёки кўп 
қаватли гаражлар, умумий овқат-
ланиш, савдо объектларини жойлаш-
тиришга рухсат этилади.
19.2. Кўп 
функцияли 
ижти-
моий-амалий бинолари мавжуд зона-
ларда ушбу функцияларни амалга 
оширишга тўсқинлик қилмайдиган 
ҳажмда кўп хонадонли турар-жой 
иморатларини жойлаштиришга ҳам 
рухсат этилади. 
Изоҳлар: 1. Ижтимоий-амалий бино-
лари мавжуд зоналарни шаҳарларнинг 
марказий қисмларида амалий, молиявий ва 
ижтимоий фаоллик марказлари сифатида 
магистраль кўчаларга, жамоат-транспорт 
тугунларига, саноат корхоналари ва бошқа 
оммавий қатналувчи объектларга туташган 
ҳудудларда шакллантириш лозим. 
Шаҳарларнинг 
ижтимоий-амалий 
зоналари, жойлашаётган объектлар тар-
киби ва биноларнинг турлари бўйича кўп 
функцияли (умумшаҳар ва туман) ва 
махсус жамоат бинолари жамланган 
зоналарга ажратилиши мумкин. 
2. Кўп функцияли (умумшаҳар ва 
туман) зоналар минимал ўлчамли ер 
участкаларида жойлашган кенг таркибли 
функцияларга эга ижтимоий марказлар 
шаклланиши учун мўлжалланган бўлиб, 
уларда, асосан, савдо ва умумий овқат-
ланиш корхонлари, бошқарув, бизнес, фан, 
маданият ва бошқа шаҳар ҳамда туман 
аҳамиятига молик объектлар, хизмат 
кўрсатиш соҳасининг зарур муассасалари 
бўлган турар-жой бинолари, шунингдек 
катта ер участкалари талаб қилмайдиган 
(одатда, 1,0 га дан катта бўлмаган) ва 
санитария-ҳимоя зонасининг кенглиги 
25 м дан ортиқ бўлмаган корхоналар ва 
бошқа объектлар жойлаштирилади. 
3. Умумшаҳар аҳамиятига эга кўп 
функцияли зоналар таркибида умумшаҳар 
маркази ядроси, тарихий қурилмалар 
зонаси, шу жумладан, унинг алоҳида 
шаклланган қурилмаларининг морфотур-
ларини ажратиш мумкин. 
Тарихий шаҳарларда умумшаҳар 
маркази ядросини шаклланган тарихий 
муҳит яхлитлигини таъминлаш талаб-
ларини ҳисобга олган ҳолда, тарихий 
қурилмалар зонаси чегарасида тўлиқ ёки 
қисман шакллантиришга рухсат этилади. 
Бунда муҳитнинг комплекс функционал-
лигини таъминлаш мақсадида, тарихий 
жамоат иморатлари билан бир қаторда, 
турар-жой биноларини ҳам сақлаш, тик-
лаш ва ривожлантириш лозим.
Тарихий зонадаги турар-жой бино-
ларининг турлари ва қаватлилиги тарихий 
шаҳар ривожланишининг функционал ва 
меъморий-маконий хусусиятларини, унинг 
тарихий-маданий анъаналарини аниқлаш 
ва мавжуд биноларнинг реконструкция-
сига, шу жумладан, ер усти ва ер ости 
сатҳларини фойдаланиш буйича регла-
ментларга қўйилган талаблар ва тавсия-
ларни белгилаб берувчи тарихий-шаҳар-
созлик тадқиқотларга асосланган ҳолда 
ишлаб чиқилган лойиҳада белгиланади. 
4. Махсус ижтимоий соҳа объектлари 
зонаси шаҳар чегараси ҳамда унинг 
ташқарисида жойлашган маъмурий, тиб-
бий, илмий, ўқув, савдо (шу жумладан 
ярмарка ва буюм бозорлари), кўргазмалар, 
спорт ва бошқа объектларни ўз ичига олган 
шаҳар аҳамиятига эга ихтисос-лашган 
марказлар сифатида шакллан-тирилади. 
Кўрсатилган зоналарни жойлашти-
ришда уларнинг фаолият кўрсатиши 
хусусиятлари, майдонга бўлган эҳтиёж-
лари, катта сиғимга эга автотўхташ 
жойларини ташкил этиш зарурияти, 
ривожланган транспорт ва муҳандислик 
инфратузилмасини яратилиши, шунингдек 
атроф муҳитга ва ёндош бино, иншоот-
ларга таъсир даражаси ҳисобга олиниши 
керак. 
5. Кўп функцияли қурама зоналар 
шаҳарларнинг шаклланган қисмларида, 
одатда, таркибида ижтимоий-амалий ва 
ишлаб чиқариш бино ва иншоотларининг 
улуши кўп бўлган даҳалардан ташкил 
топади. 
Бу зоналар таркибида ишлаб чиқа-
риш жараёнида ёнғин чиқишдан хавфсиз ва 
портлаш 
хавфи 
бўлмаган; 
шовқин, 
тебраниш, электромагнитли ва ионловчи 
нурланишни, атмосфера ҳавосини, ер усти 
ва ер ости сувлари ифлосланишини 
вужудга келтирмайдиган; турар-жой ва 

---

18-бет. ШНҚ 2.07.01-03 
жамоат 
бинолари 
учун 
белгиланган 
меъёрлардан 
ошмайдиган, 
кенглиги 
50 м дан ортиқ бўлган санитария-ҳимоя 
зоналарини талаб қилмайдиган; темир 
йўлнинг кириш йўллари, шунингдек юк 
автомобилларининг катта оқимини (бир 
кеча-кундузда бир йўналишга 50 дан ортиқ 
бўлмаган) талаб қилмайдиган турар-жой ва 
жамоат бинолари, фан ва илмий хизмат 
кўрсатиш муассасалари, ўқув юртлари, 
бизнес объектлари, саноат корхоналари ва 
бошқа ишлаб чиқариш объектларини 
(одатда, участка майдони 5 га дан катта 
бўлмаган) жойлаштиришга рухсат этилади. 
Аралаш 
зоналарда 
шаклланиб 
улгурган турар-жой ва ишлаб чиқариш 
бино ва иншоотларини реконструкция 
қилишда корхоналарнинг атроф-муҳитга 
зарарли 
таъсирини 
бартараф 
қилиш 
(технологияларни ўзгартиришни орқали 
зарарсиз жараёнларга ўтиш, қувватларни 
камайтириш, корхона ёки алоҳидаги ишлаб 
чиқариш ихтисосини ўзгартириш ёки уни 
аралаш зона чегарасидан саноат зонасига 
ўтказиш) назарда тутилиши лозим.
Аралаш хусусиятга эга турар-жой–
ишлаб чиқариш зоналари учун шаҳарларда 
майдони - 10 га, қишлоқ аҳоли пунктлари 
учун - 3 га дан кам бўлмаган ҳудудлар 
ажратилиши мумкин. 
19.3. Ҳовлили турар-жой бино-
ларига эга бўлган кичик шаҳарлар ва 
посёлкалар ҳудудларида, шунингдек 
қишлоқ аҳоли пунктларидаги турар-
жой зоналарида қишлоқ хўжалик 
маҳсулотларини 
қайта 
ишловчи 
кичик корхоналар, шунингдек бошқа 
ишлаб чиқариш объектларини таш-
кил этишга рухсат этилади. 
Қишлоқ аҳоли пунктларида, 
санитария-эпидемиологик 
назорат 
органлари билан келишган ҳолда, 
аралаш зоналар таркибида кенглиги 
50 м дан ортиқ бўлган санитария-
ҳимоя зонаси ташкил этилиши талаб 
қилинмайдиган кичик корхоналар, 
мини-фермалар ва бошқа қишлоқ 
хўжалик объектларини жойлаш-
тиришга йўл қўйилади.
Турар-жой бинолари жойлаш-
ган функционал зоналарда турар-жой 
биноларининг ҳар хил турлари (кўп 
қаватли кўп хонадонли, ўрта ва кам 
қаватли бинолар, алоҳида турувчи ва 
ёки бирлаштирилган шахсий турар-
жой 
уйлари 
ҳам 
қўшиб 
ҳисобланади); қўшиб қурилган ёнида 
қурилган 
аҳолига 
ижтимоий-
маданий ва маданий-маиший хизмат 
кўрсатиш объект-лари; фуқароларга 
тегишли енгил автомашиналар учун 
гаражлар ва автотўхташ жойлари; 
ибодатхона 
объектлари 
жойлаштирилади.
Туй тантаналари, маросимлар ва 
бошқа маданий-маиший тадбир-
ларни (аҳолига зарарли таъсир 
кўрсатувчи – шовқин, тебраниш ва 
ҳ.к.) ўтказиш учун мўлжалланган 
янги ёпиқ бинолар ҳамда айвон-
ларни жойлаштиришга, шунингдек 
мавжудларини қайта қуриб, ўзгар-
тиришга йўл қўйилмайди. 
Участка майдони, одатда 0,5 га 
дан ортиқ бўлмаган, ушбу объектлар 
ўрнатилган участка чегараларидан 
ташқаридаги атроф-муҳитга зарарли 
(шовқин, тебраниш, магнит май-
дони, радиация таъсири, ер, ҳаво, сув 
ифлосланиши ва бошқа зарарли 
таъсирларни қўшиб ҳисоблаганда) 
таъсир кўрсатмайдиган, ижтимоий-
амалий ва маиший аҳамиятга эга 
алоҳида турувчи объектлар, шунинг-
дек кичик ишлаб чиқариш кор-
хоналарини жойлаштиришга йўл 
қуйилади. 
Атроф-муҳитнинг 
ифлосла-
ниши манбаи ҳисобланмайдиган 
объектлар учун санитария-ҳимоя 
зоналарнингўлчами 25 м дан кам 
бўлмаслиги лозим.
Изоҳ. Аҳоли истиқомат қилувчи зона 
чегарасида жойлашган дала-ҳовли ҳудуд-

---

ШНҚ 2.07.01-03 19-бет 
лари ҳам турар-жой зоналарининг тарки-
бига киритилади. Бу зоналарга алоқадор 
ижтимоий, транспорт ва муҳандислик 
инфратузилмаларнинг ривожланиши кел-
гусида доимий истиқомат қилувчиларни 
таъминловчи ҳажмларда назарда тутилиши 
лозим.