Mamleketlik universiteti jumanov m. A

neystondi
payda qiladi ham ol jerde turli kishi organizmler ushiraydi. 
Misali, kolmekler, kishi hawizler, baliqshiliq hawizleri, hatteki 
kol ham tenizler betinde juda juqa perde payda qilgan halda jasil 
suw otlardan Palmella miniata, Chlamydomonas, globosa, 
Ch.monadina, evglenalardan Euglena oxurix, Phacus caudatus 
siyaqlilar kop ushiraydi. Bul suw otlan jaqsi kobeygen waqitlarda
11 
suwda 
10-11
mln kletka payda qiladi.
Suw ustinde jasaytugm buwm ayaqlilar ozlerinin osimteleri, 
tiikleri menen suw juzesine tiygende, onin tartiliwshiligi buziladi 
ham usi kishi bir «maydanda» suw juzesinm p&seyiwi juzege 
keledi. Bul jagdaydi nasekomalardan kenelerde (Velia) suw 
juzesine aldmgi ayaqlan menen tiygeninen koriw mumkin.
Bazi haywanlar aldmgi ham arqa ayaqlan jardeminde suwdin 
betinde “sirganap” juredi, olardm orta ayaqlan eskek sipatinda 
hareket qiliwga jardem beredi.
Suw tolqmlarman keyin suw betinde suw otlan payda qilgan 
aktiv zatlar perde payda qiladi ham usi perde nasekomalardin 
toplanatugm ham aziqlanatugm jerine aylanadi. Suw tolqmlan 
waqtinda suwdm tartilganligi 59 din/sm ge shekem paseyedi ham 
nasekomalardin suw betinde tunwi qiymlasadi.
Suw perdesindegi neystonnin payda boliwmda bakteriyalar 
apiwayi duziliske iye bolgan haywanlar, qisqishbaqa siyaqlilar, 
mollyuskalar, 
turli 
nasekomalar, baliqlardm juda mayda 
mayekleri, shabaqlar qatnasadi. Bul ortaliq issi ham jaqsi hawa 
almasip turganligi sebepli kopshilik mayeklerdin ashiliwmda 
ozine tan “inkubator” esaplanadi.
Neyston topanmn ayinm organizmleri suw betinde payda 
bolgan perdelerdin tomengi tarepine jabisipta jasaydi ham 
perdeden aziq sipatinda paydalanadi.
Suw ortaligmda 
pleyston 
organizmler topari bolip, olarda eki 
qiyli jasawga iykemlesiw baqlanadi, yagniy olar denesinin yanmi 
suwda bolsa, yanmi hawa ortahgmda boladi. Pleyston toparma 
suwdagi kopshilik gulli osimlikler wakilleri (Potamogeton, 
Merophyllum, Ceratophyllum) kirip, olarda dem ahw atmosfera 
ham suwda erigen kislorodti jutiw esabinan boladi. Olar 
japiragimn qayrilganligi ham onm usti jaltiraq zat penen
156

---

qaplanganligi janqsha apparatlarmm suw kirip ketiwinen 
saqlaydi.
Pleystonda ushiraytugm haywanlardan sifonoforalar -
diskomantlar gana hawada dem aliw qabiletine iye. Pleystonnm 
kopshilik wakilleri hareket qiliwda samal kiishinen paydalanadi. 
Misali, ekvator boyinxn eki tarepindegi suwlarda ushiraytugm 
sifonoforani (Physalis aretusa) suw betine shigip turatugm ulken 
pnevmatofon bolip, ol ozine tan jelqom waziypasm oteydi ham 
organizm suw agimina qarsi jiize aladi.