|
В
£
■о
л
■о
«X
з
Е
)ч
QJ
"3
t
и
3
т
*
С
л
20
11
j.
6
6
,2
8
7
2
5
3
,1
1
5
8
3
,4
1
8
2
7
2
,6
0
1
00
о
,
so
ni
n
is
h
in
d
e:
l
3
,9
2
0
so
nm
is
h
in
d
e:
7
8
8
,1
1
6
2
0
1
0
.
j.
6
2
,4
8
6
2
2
9
,7
2
5
2
,3
5
3
2
7
3
,3
3
1
9
9
,5
9
9
1
0
,0
0
3
■
Z
l
t
l
l
4
,9
1
0
0
,0
3
9
e
20
09
j.
6
0
,2
9
2
2
1
4
,9
2
7
5
6
,6
8
1
2
3
8
,6
7
6
1
0
9
,3
5
8
l
О
CD
o '
0
,0
0
1
1
2
,0
0
6
2
,6
71
0
,0
3
5
6
9
1
,9
4
0
oo
©
о
6
4
,4
5
5
2
1
2
,6
9
8
6
8
,1
7
2
2
6
3
,7
0
8
1
0
0
.7
6
6
l
0
,0
0
3
9
1
1
3
,8
0
3
2
,5
7
5
0
,0
3
7
7
2
3
,6
0
2
20
07
j.
5
8
,1
3
1
2
3
7
,4
7
9
6
3
,8
8
3
2
3
3
,4
9
2
1
0
9
,0
1
3
i
0
,0
0
2
5
1
3
5
,9
2
,4
4
7
0,
06
1
j
7
3
7
,8
9
8
N
20
06
j.
4
9
,4
2
2
1
3
,7
8
7
5
4
,7
1
3
1
5
0
,0
8
6
7
5
,3
8
8
l
0
,0
0
3
1
1
3
9
,5
4
2
2
,3
1
2
0
,0
7
2
5
8
2
,9
3
6
•«—
in
о
о
гч
6
1
,9
2
2
6
6
,7
2
1
5
7
,5
4
1
1
44
,1
9
1
1
1
2
,3
0
6
l
0
,0
0
2
2
1
3
9
.0
1
3
2
,3
3
4
0
,0
7
3
6
8
1
,6
9
2
Z
iv
an
li
b
iri
kp
el
er
U
gl
er
od
o
k
is
i
K
uk
ir
t
qo
s
o
k
is
i
A
zo
t
o
k
is
i
U
g
le
v
o
d
o
ro
d
la
r
Q
at
ti
bi
rik
pe
le
r
K
ad
m
iy
Q
or
g
as
m
S
in
ap
ba
sq
a
bi
rik
pe
ler
Am
m
ia
k
F
to
ri
sl
i
vo
d
o
ro
d
Ja
m
i:
345
'a'm g a i o'nc
О Ifctalturgiya
О Korrirriuna!
Щ
Ximiyaliq o 'noiris
nil* ‘ '
49-siiwret. Ozbekistan Respublikasmda atmosfera hawasin
pataslawshi tarmaqlar
Atmosferani pataslaytugin ziyanli birikpelerdin 51% tei
artigi uglerod oksidi (iyis gazi CO) ne kukirt qosokisine 16%
uglevodorodlar 17,9%, azot oksidlerine 8,9%, qatti birikpelerg
6%, h&m basqa ziyanli shigmdilarga 0,2 % tuwn keledi (2001 jilj
Respublikadagi sanaat karxanalan tarepinen atmosferaga 151
den artiq pataslawshi birikpeler shiganladi. Tiykargilan-kukii
qosoksidi, uglevodorodlar ham qatti birikpeler esaplanad:
Ushiwshan organikaliq birikpelerdi kemeytiriw ulken ahmiyetk
iye. Atmosferaga shiganlatugm birikpelerdin 90% ke jaqir
tiykargi ekologiyaliq «patas» islep shiganw jaylasqan Tashkent
Qashqadarya,
Fergana,
Buxara,
Nawayi
ham
Sird&ry
346
WiWayatlannm karxanalan ulesine tuwra keledi. Atmosferam
pnlaslawda
enegetika
(33,0%),
neft-gaz
sanaati
(31,1),
mclallurgiya (22,0%), qunlis industriyasi (3,8%), kommunal
m /m et (7,1%), ximiya sanaati (3,0) ham basqa karxanalardin
ftlcsleri (1%) mugdarmda boldi (49-suwret). Respublikadagi
liykargi sanaat tarmaqlarinda ziyanli birikpelerdi uslap qaliw ham
/lyansizlandmw talap darejesinde emes.
Karxanalarda
shan-gaz
tazalaw
qurilmalari
menen
li'imiynlengenlik 85% ti quraydi ham olardin jumis natiyjeliligi
70,86% bolip, qunlmalardm 77% gonergen ham jaqsi islemeydi.
Ki'irxanalar ushm hawam belgilengen mugdardan artiqsha
putaslangan jagdaylarda tolem ham jariymalar belgilengen.
Sanaatta atmosferanm pataslaniwm kemeytiriw ushm:
■ jana tazalaw qurilmalann iske tiisiriw ham natiyjeliligin
iisiriw;
■ kem shigindili ham shigindisiz texnologiyalardi engiziw;
■ ziyanli karxanalardi shetke shigariw ham basqa ilajlardi
amelge asinw zanir.
A vtotransport kompleksi hawam pataslawshi tiykargi derek
esaplanadi ham atmosfera pataslaniwimn 70% ke jaqimn quraydi.
l iykargi pataslawshi birikpeleri iyis gazi, uglevodorolar, benz (a)
piren, aldegidler ham qorgasin esaplanadi. Transport tuwridan-
tuw n turmis ortaligin pataslaydi, insanlar organizminde qorgasm
liam basqa zaharli ham ziyanh kancerogen birikpelerdin
loplamwma sebep boladi. Tashkent, Fergana, Samarqand, Buxara
qalalannda hawa pataslaniwimn 80% ten artigi avtotransport
tilesine tuwri keledi. Ozbekistannin basqa iri qaladannda da hawa
pataslaniwinda transporttm lilesi artip barmaqta. Bunda sebep etil
qosilgan benzin ham quraminda kukirt kop bolgan dizel jamlgisi
(solyarka) dan paydalamw esaplanadi. Mamleket sektormdagi
a v to m o b ille r d in
50% ham jeke sektorda avtomobillerdin 40% ten
artigi 10 jildan artiq paydalaniladi ham atmosferam kushli
p a ta sla y d i.
Transportta ekologiyahq qadagalaw talapqa toliq
M l
juwap bermeydi. 400 minnan artiq awil xojaliq texnikasinda,
temir jol transporti ham hawa transportmda atmosfera pataslaniwi
baqlawi jolga qoyilmagan.
Bir qatar ziyanli birikpeler boymsha korsetkishleri REM nen
joqari bolgan qalalardin bazilannda fotoximiyaliq smog bar.
Ozbekistan aymagmda da «kislotali jawm-shashmlar»
bayqaladi.
Ayinm
waqitlarda
Almahq-Axangaran
sanaat
rayonmin tasirinde Chatkal qonqxanasi aymagmda «kislotali
jawm-shashmlar» aniqlangan.
6zbekistanda atmosfera hawasi pataslaniwmin aldm aliw
ushm transportlarda:
*
benzin quramindagi qorgasmga salistirganda standart
talaplardi kusheytiriw, etil qosilgan benzinnen aste-aqmn waz
keshiw;
■ Qisilgan gaz ham dizel jamlgisinan kobirek paydalamw;
■ Transport hareketin optimallastiriw;
■ Transport parkin aste-aqmn janalaw;
■ Elektor transporti, metroni rawajdandmw;
■ Jasil qorgaw zonalarm sholkemlestiriw ham basqalardi
amelge asmwi zarur.
6zbekistanda qorshagan ortaliqti liyreniw, bahalaw ham
boljaw sistemesi - monitoring amelge asinhdi. Atmosfera
hawasmin pataslamwi monitoringi turaqli postlar ham qospa
laboratoriyalar jardeminde otkiziledi. Ishki Isler Ministrligi
avtotransportta ekologiyaliq qadagalaw xizmetin amelge asmdi.
Qorshagan
ortahq
pataslariwimn
aldm
aliw
ushm
karxanalardi qunwdan aldm, proekt basqishmda
Do'stlaringiz bilan baham: |
