Mamleketlik universiteti jumanov m. A

1.7. Ozbekistanda ekologiya iliminin
qisqasha rawajlaniw tariyxi
Joqanda aytip otkenimiz siyaqli bizin ulli alimlanmiz tabiyat, 
tiri organizmler ham olardin sirtqi ortaliq penen oz-ara baylamsma 
itibar qaratqan.
Orta 
Aziyani 
uyrengen 
ilimpazlardan 
I.A.Severcov, A.N.Krasnovlardin shigarmalan ham 
Kashkarov-Korovin mektebinin qaliplesiwi Orta 
Aziyada 
tabiyiy-geografiyaliq 
ideyalardm 
rawajlamwmda zarnr ahmiyekte iye boladi.
P.A.Baranov, I.A.Raykovlar Pamir tawlannda 
shol biocenozinm kelip shigiw dinamikasi ham 
evolyuciyasmda organizmlerdin omirinde qolaysiz 
temperaturaniri roli, madeniy biocenozlardi joqan taw sharayatinda 
jaratiw maseleleri islep shigildi. R.A.Bolin, M.V.Kultnasov ham
I.I.Granitovlardin ekologiyahq ham fitocenologiyaliq koz-qaraslan 
olardm baspadan shiqqan bir qatar miynetlerinde oz ornm tapqan.
Orta 
Aziyada 
zooekclogiyaliq 
bagdardagi 
kompleks 
jumislarmin rawajlamwi T.Z.Zaxidov ati menen tigiz baylanisli. 01 
Qizilqum sholleriniri ozine tan tirishilik makani ekenligin, qumli, 
shor, llayli ham taslaq shollerdi biygarez biotoplar sipatmda 
sawlelendirip, olardi oz nawbetinde mayda zonaliq birliklerge 
ajiratip beredi.
E.P.Korovin
Zaljioddiii
34

---

OzIA Botanika ham Zoologiya institutlari ilimpazlari osimlik 
ham haywanlar ekologiyasina arnalgan jumislar alip bargan, hazirde 
bul jumislar alip banlmaqta.
Orta 
Aziya 
osimlikler 
dunyasin 
uyreniw 
M.S.Popov, 
E.P.Korovin, 
K.Z.Zokirov, 
A.M.Muzaffarov, 
I.I.Granitov, 
S.Saxobiddinov, A.I.Vvedenskiy siyaqli ilimpazlardin ah menen 
baylanisli.
Ozbekistanda ekologiyahq bagdardagi jumislardm tiykarshilan 
D.N.Kashkarov ham E.P.Korovin esaplanadi. 1930-jillarda D.N. 
Kashkarovtm ekologiya maselelerin ken jaritqan «Ortaliq ham 
jamaat», 
«Tiirkistan 
haywanlari», 
«Haywanlar 
ekologiyasi 
tiykarlan» siyaqli iri ilimiy shigarmalan baspadan shiganladi. Olar 
ekologiyahq ilimiy-izertlew jumislarm rejelestiriw, ekolog qanigeler 
tayarlaw maselesin aldiga siirgen.
Usi jillarda E.P.Korovin osimlikler jamaati ham 
ortaligm birgelikte uyreniw zamrligin tastiyiqlaydi.
Bunday ilimiy isler usi waqitta Orta Aziya 
Mamleketlik Universiteti biologiya fakulteti qasinda 
alip banlgan. Shol zonasimn osimliklerin uyreniw 
maqsetinde 
kompleks 
ekspediciyalar
sholkemlestirildi. 
E.P.Korovin 
ham 
I.I.Granitov 
siyaqli ilimpazlar basshiliginda shol regiomnda^i jaylawlardi 
jaqsilaw bansinda ol jerdegi kserofit toparma tan osimliklerdi 
uyreniwge kirisiledi.
1950-jilda ekologiya jumislanmn zarurligi esapqa alimp OzR 
IA Botanika institutinda V.A.Burigin basshiliginda «Osimlikler 
ekologiyasi» laboratoriyasi sholkemlestiriledi ham usi laboratoriya 
xizmetkerleri 
tarepinen 
shol ham yanm 
shol 
sharyatinda 
osimliklerdin qurgaqshihqqa iykemlesiw jollan uyrenildi.
Keyin ala 1967-1987 jillarda Fergana oypatligi sharayatinda 
kompleksli ekologiyahq jumislar O.X.Xasanov ham R.S.Vemik, 
T.U.Raximova ham basqalar tarepinen dawam ettirildi. Natiyjede 
adir osimliklerinin ekologiyahq klassifikaciyasi berildi. Hazirde 
bunday isler Qizilqum, Jizzax shollerinde, Aral sharayatinda dawam 
ettirilmekte.
M.A.Sultonov R.0.01imjanov, V.V.Yaxontovlar Ozbekistanda 
zoologiyaliq izertlewlerdin rawajlamwmda oz uleslerin qosqan 
ilimpazlar 
esaplanadi. 
Zoologiyaliq 
izertlewler 
juwmaginda
D.N ktthkaiov
35

---

M.A.Sultanovtm